نیمهٔ تاریک بهشت (مذهب، امپراتوری و شکنجه)
ساختن یک امپراتوری چه ملزومات ایدئولوژیک و مذهبی دارد؟
تأسیس یک امپراتوری امر آسانی نیست و البته تثبیت آن نیز ساده نیست.
لازمهٔ تداوم حیات هر امپراتوری برنامههای عظیم نظامی، تفوق سیاسی، گسترش فرهنگی و رشد اقتصادی است.
هر زمان سیاستمداران مسلط دریابند اعمال جاهطلبانهٔ خشونتبار سیاسی از نظر مذهبی غیرقابلقبول است، احتمالا انگیزههای آنان برای پاسداری از ساختارِ امپراتوری کمرنگ شود.
بالعکس تا زمانی که نیروهای خطوط مقدم، تحلیلگران نظامی، مسئولان جمعآوری مالیات و خدمتکاران خُردوکلان امپراتوری موفق شوند خود را قانع سازند مأموریتشان عادلانه و مقدس و الهی است، برنامههای سیاسی نیز آسان پیش خواهد رفت.
بروس لینکلن، از برجستهترین دینپژوهان معاصر و از شاگردان میرچا الیاده، در «نیمهٔ
تاریک بهشت» قصد دارد به خوانندگان نشان دهد ساختن یک امپراتوری چه ملزومات ایدئولوژیک و مذهبی دارد و این ساختار عظیم سیاسی تا چه میزان جهانی بوده و در طول تاریخ کموبیش ثابت مانده است.
بدین منظور، لینکلن امپراتوری هخامنشی را به عنوان نمونه مورد مطالعه خود برمیگزیند و بخش بیشتری از کتاب را به بررسی و واکاوی مسائلی ویژه میکند که به شکلگیری شاهنشاهی هخامنشی و در پایان به فروپاشی این حکومت انجامید.
نیز در فصل پایانی، او سیاستهای هخامنشیان را با سیاستهای آمریکای دوران جورج بوش سنجیده است. لینکلن کوشش کرده تا بر نقش مذهب و باورها در شکلگیری و حفظ امپراتوری تأکید کند.
با خواندن این کتاب، احتمالا تصویری معتدل از تصورات و جهانبینی ایرانیان باستان در دوره هخامنشی ارایه داده میشود که برای پژوهشگران تاریخ، دین و سیاست بسیار سودمند است.
توجه به این نکته که بررسی ایدئولوژیهای سیاسی و مذهبی و به پیروی از آن درک ما از فرآیندهای غیرمادی و ماورائی در تاریخ اندیشه ایرانی، اغلب تحت تأثیر باستانگرایی متعصبانه است، اهمیت این کتاب را برای خوانندگان ایرانی دو چندان میکند.
به جرأت میتوان گفت که نویسندگان بیشتر کتابهایی که درباره هخامنشیان در دهههای گذشته به چاپ رسیده، یا از منظری غربی نوشتهاند، یا درجاتی از ملیگرایی متعصبانه ایرانی را در خود داشتهاند.
اما نویسندهٔ این کتاب کوشش کرده است با دیدی گسترده و فراتر از جهتگیریها به ساختار سیاسی هخامنشیان بنگرد.
#بنیادـنیشابور
https://t.center/bonyad_neyshaboor