در گذشته های دور زمانی که هنوز وسایل آرایشی برای زنان به منظور آرایش وجود نداشته است . دختران و زنان خود با استفاده از گیاهان در طبیعت اقدام به درست کردن ماده برای آرایش کرده اند . خطه زاگرس به دلیل برخورداری از گیاه الف یا تویلک با نام علمی Daphne Amvustipoli که در ارتفاع ۱۸۰۰ به بالا تا نزدیک ۳۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریا رشد می کند ؛ که این درختچه بسیار عالی در کنار گون ها کار تثبیت و جلوگیری از فرسایش خاک را انجام می دهند . زنان و مردان  اقدام به چیدن ساقه و برگ یا ریشه درختچه می کرده  ؛ زنان آن را روی آتش قرار داده ، سپس ساجی را که قبلا تو رفتگی آن را با روغن مالیده اند روی آتش می گذاشته اند. با خاموش شدن آتش دود حاصل به ساج می چسبیده و بعد از اتمام دود سیاهی ساج را که با روغن یکی شده درون پوست ران پای خروس که پوست را قبلا خشک کرده و دوخته میشده  می انداخته اند . زدن سرمه هم با پر مرغ انجام می گرفته ، باور این بوده علاوه بر زیبایی ‌و آرایش ؛ برای چشم و ضعیفی مژه ها خوب بوده و به زمانهایی که برف همه جا را سفید پوش می کرده می گفته اند سرمه بزنید که چشم را برف نزند . میوه آن که به رنگ قرمز و در اواسط مرداد تا شهریور هست نیز گویا برای درد مفاصل مناسب دانسته اند . گلهای این درختچه با رنگ سفید  در اواسط تیرماه شروع به شکفتن و تا اواسط و اوایل شهریور دیده می شوند . ✍جلیل جمشیدی ۱۴ . ۰۵ . ۱۴۰۲ https://t.center/jaliljam