✍🏻گذری بر کتابخانه‌‌های تمدن اسلامی کوردوبا (قُرْطَبه) به تنهایی ۷۰ کتابخانه و یکی از آن‌ها ۴۰۰ تا۵۰۰ هزار جلد کتاب داشت. در سدۀ ۱۳م/۷ق، ۳۰مدرسه در بغداد بود که هر کدام کتابخانه‌ای از آن خود داشت، در۱۵۰۰م/۹۰۶ق، ۱۵۰مدرسه در دمشق دایر بود، با همین تعداد کتابخانه. گفته‌اند کتابخانۀ وابسته به رصدخانۀ مراغه ۴۰۰ هزار جلد کتاب داشت. در سدۀ ۱۰م/۴ق، بیت‌الحکمۀ دیگری به نام دارالعلم قاهره، شاید ۲میلیون ‌جلد کتاب شامل ۱۸ هزار عنوان علمی داشت. مجموعه‌داری مباهات می‌کرد که برای حمل کتابخانه‌اش ۴۰۰ شتر لازم است؛ مجموعۀ دیگری شامل ۶۰۰ صندوق کتاب بود که هر صندوق را دو نفر حمل می‌کردند. ابن سینا پزشک، از چگونگی کتابخانۀ سلطنتی بخارا در حاشیۀ عالم اسلام، وصف چشم‌گیری به دست داده است: «اتاق‌های بسیاری یافتم انباشته با کتاب‌هایی که در ردیف قفسه‌های قرار گرفته روی هم تنظیم شده بود. یک اتاق به آثار فقه‌اللغۀ عرب و شعر اختصاص داشت، و اتاق دیگر به فقه و به همین ترتیب، کتاب‌های هر علم خاصی اتاقی از آن خود داشت. فهرست مؤلفان یونان باستان را بررسی کردم و دنبال کتاب‌هایی بودم که نیاز داشتم؛ در این مجموعه، به کتاب‌هایی برخوردم که کم‌تر کسی حتی نامشان را شنیده بود، و خود من تا آن زمان هرگز ندیده بودم و از آن پس هم ندیده‌ام.» نقطۀ کاملاً مقابل، کتابخانه‌ها در اروپای سده‌های میانه فقط صدها فقره را شامل می‌شد، و دیرهنگام در سدۀ۱۴م، مجموعۀ کتابخانۀ دانشگاه پاریس فقط شامل ۲۰۰۰عنوان می‌شد، و یک سدۀ بعد کتابخانۀ واتیکان فقط چند صد عنوان کتاب بیشتر نداشت... __ تاریخ علم وفن آوری، جیمز مک کلیلن، هرولد دُرن، ترجمۂ عبدالحسین آذرنگ، نگار نادری، انتشارات سخن تهران۱۳۸۷، صفحات۱۶۱_۱۶۲. 《لذت داشتن عقاید و باورهای تحقیقی را با ما تجربه کنید.》 «انجمن آنتی شبهات» ✾ @anti_shobahaat‌