📍دندیِ جهانوطن
📍
هویدا جهانوطنی فرانسهدوست بود که زمانی در ایران نخستوزیر شد که امریکا سلطهی غالب را داشت و جهانوطنگرایی در خاورمیانه رو به افول بود. این روندها در حاشیه بودن هویدا در جامعهی ایرانی را که شمار روزافزونی از مردمانش در پی «اصالت» بودند، تشدید میکرد. شاه فرانسهدوستیِ جهانوطنِ هویدا را درک میکرد و هرازگاهی با او به زبان فرانسوی صحبت میکرد، اما حتا درون مرزهای باریک حلقهی بستهی حاکم نیز جهانوطنگرایی دشمنان خودش را داشت: امیر اسدالله علم نزدیکترین معتمد شاه و فرزند خانوادهی فئودالی قدیمی که پیش از اصلاحات تمرکزگرایانهی رضاشاه، قرنها بر بخشهایی از شرق حکومت میکردند، جهانوطنگرایی هویدا را تخطئه میکرد؛ در خاطرات روزانهی تیر ۱۳۵۵، در حالیکه هویدا را به خاطر زیرساختهای نامناسب سرزنش میکرد، نتیجه میگرفت که یک جهانوطن نمیتواند وطن را توسعه دهد. احسان نراقی، روشنفکر کلیدیِ همراه با حکومت که از بومیگرایی در ایران دورهی پهلوی دوم دفاع میکرد، میگوید: هویدا مردم ایران را ابداً نمیشناخت و من همیشه او را بچهبیروتی خطاب میکردم.
آنگونه که رنه دومان، همکلاسی قدیمی و دوست مادامالعمر هویدا بهخاطر میآورد، هویدا در نوجوانی با افادهی خاصی لباس میپوشید و حتا در پوشیدن یونیفرم مدرسه نیز اطوار خاصی داشت. زمانی که نخستوزیر بود، کتوشلوارهایش را خیاط ایتالیایی شاه میدوخت، اگرچه بهشدت مراقب بود که جسارت به شاه تلقی نشود. سلیقهی ظاهراً متناقضِ تمایز و سادگی که مشخصهی سلیقهی لباس پوشیدنِ دندی است، در انتخاب پیراهنهای سادهی سفید هویدا تبلور مییافت ــالبته او هر نوع پیراهن سفید قدیمیای را نمیپوشید. هر بار که نخستوزیر به اروپا سفر میکرد، با خود دوجین پیراهن سفید لینن میآورد. این رفتار یادآور عادات برومل است که پیراهن و سفیدی مطلق آن را به نوعی مُد نجیبانه تبدیل کرده بود.
هویدا همواره با عصا، گل سینه و پیپش به یاد آورده میشد و توفیق، هفتهنامهی طنز ایران، او را صدراعظم عصایی مینامید. دستکم دو مورد از این لوازم جنبههای دندیگونه داشتند. برای مثال، برومل در عصاهای پیادهروی، زیبایی و ارزش میدید و کلکسیونی از عصا داشت. گفته میشود که هویدا ۱۵۰ عصای پیادهروی داشت، اتفاق نظری در این زمینه وجود ندارد که پس از آسیبدیدگی در یک سانحهی رانندگی در سال ۱۳۴۴، آیا واقعاً او برای حفظ تعادلش نیاز به عصا داشت یا اینکه استفاده از عصا صرفاً یک ژست ظاهری برایِ او بود. ارتباط میان دندییسم و گل سینه نیز شهره است: گلی که بیش از همه برای تزئین یقهی پالتوی مردانه استفاده میشود گل میخک است، هویدا نیز از همان استفاده میکرد، تا اینکه با همسر آیندهاش، لیلا امامی، آشنا شد که پرورشِ گل ارکیده را وارد ایران کرد و از آن پس، همسرش هر روز به او یک گل ارکیده میداد که اغلب بر اساس کراواتش انتخاب میشد.
📝از متن مقالهای به قلم هوشنگ شهابی دربارهی جنبههای دندیگونهی هویدا. ترجمهی ابراهیم اسکافی. اندیشه پویا ۹۲.
✨برای اطلاع از چگونگی تهیه و سفارش اندیشه پویا ۹۱، به تلگرام ۰۹۰۲۶۰۵۱۴۱۰ پیام دهید.
@andishepouya