🍁 پناهنده، پناهجو یا مهاجر؟✍🏻 آرش نصراصفهانی:
«یکی از موضوعاتی که در شناخت وضعیت پناهندگان و مهاجران افغانستانی باید مورد توجه قرار گیرد موقعیت حقوقی آنها در ایران است. از آنجا که سیاستگذاری مؤثر برای این جمعیت مستلزم شناخت گروههای متنوع درون این جمعیت و توجه به تفاوتهای میان آنهاست، تحلیل وضعیت حقوقی این جمعیت بسیار اهمیت دارد. [...] اصطلاحات پناهنده، پناهجو و مهاجر، که در مقوله ”مهاجرت“ کاربرد فراوانی دارند، هرکدام بر وضعیت حقوقی معینی دلالت میکنند:
پناهنده: به طور کلی میتوان گفت پناهنده کسی است که براساس
کنوانسیون ۱۹۵۱ در مورد وضعیت پناهندگان از سوی یک دولت به عنوان پناهنده شناخته شده است. در این کنوانسیون، پناهنده به کسی اطلاق می شود که:
به علت ترس موجه از اینکه به علل مربوط به نژاد یا مذهب یا ملیت یا عضویت در بعضی گروههای اجتماعی یا داشتن عقاید سیاسی تحت تعقیب سیاسی قرار گیرد. در خارج از کشور محل سکونت عادی خود به سر میبرد و نمیتواند و یا به علت ترس مذکور نمیخواهد خود را تحت حمایت آن کشور قرار دهد یا در صورتی که فاقد تابعيت است و پس از چنین حوادثی در خارج از کشور محل سکونت دائمی خود به سر میبرد نمیتواند یا به علت ترس مذکور نمیخواهد به آن کشور بازگردد.
براساس این کنوانسیون، که ۱۴۷ کشور از جمله
ایران به آن پیوستهاند، هر کس پناهنده شناخته شود مشمول تعهدات آن کشور برای تأمین خدماتی چون اشتغال، مسکن، آموزش و ... خواهد بود. مطابق ضوابط این کنوانسیون دولتی که فردی را به عنوان پناهنده میپذیرد بدون دلیل موجه حق اخراج وی از کشور را ندارد.» (نصراصفهانی، ۱۳۹۷: ۲۷ ــ ۲۸)
«پناهجو: یک اصطلاح متداول که بعضاً با پناهنده اشتباه گرفته میشود پناهجو است. پناهجو به کسی گفته میشود که خواهان حمایت بینالمللی است، اما هنوز تقاضایش برای دریافت وضعیت پناهندگی تأیید نشده است. در واقع، پناهجو کسی است که در کشوری غیر از کشور متبوع خویش ادعا میکند که واجد شرایط پناهندگی است و بازگشت به کشورش برای وی مخاطرهآمیز است. در هر کشور دولتها براساس سازوکارهای مشخص تعیین میکنند که آیا یک پناهجو واجد شرایط پناهندگی هست یا خیر. اگر در این فرایند کشور مقصد به این نتیجه برسد که فرد شرایط یک پناهنده را ندارد، میتواند او را به کشورش بازگرداند. تا زمانی که دولت در مورد هر فرد پناهجو بررسیهایش را تکمیل نکرده باشد او به لحاظ قانونی در وضعیت پناهجویی است و مشمول تعهدات دولت برای پناهندگان نمیشود. براساس تعریف پناهجو و پناهنده مشخص میشود که درخواست پناهندگی، فرایندی فردی است و فرد باید بتواند اثبات کند که زندگی در کشورش برای او و خانوادهاش خطرات جانی به همراه دارد.» (همان: ۳۱)
«
مهاجر: مهاجر و علىالخصوص مهاجر اقتصادی کسی است که برای بهبود آینده خود و خانوادهاش به اختیار تصمیم به نقل مکان از کشور خود میگیرد (در مقابل پناهنده که برای حفظ جان یا آزادی کشورش را ترک میکند. یکی از مسائل اصلی دولتها در بررسی تقاضاهای پناهندگی تشخیص ”پناهندگان واقعی“ از مهاجران اقتصادی است. پناهجویان باید اثبات کنند که صرفاً برای بهبود وضعیت زندگی خود خواهان زندگی در کشور دیگر نیستند و بازگشت به کشورشان برای آنها خطرات جانی به همراه دارد. در واقع، از همین جا مسئله تعریف پناهنده [...] اهمیت خود را نشان میدهد. نوع تعریف از شرایط لازم برای اخذ پناهندگی نقطه تفکیک پناهندگان از مهاجران است.
آواره: اصطلاح فرد آواره به کسی اطلاق میشود که به سبب مسائلی چون جنگ، بلایای طبیعی، قحطی یا تغییرات شدید اقتصادی مجبور به جابهجایی از محل زندگی خود شده است. البته مفهوم آواره امروزه بیشتر به عنوان ”آوارگان داخلی“ به کار میرود؛ یعنی کسانی که در اثر جنگ از منطقهای در خاک کشور به منطقهای دیگر جابهجا میشوند. زمانی که این جابهجایی به کشوری دیگر صورت گیرد بیشتر اصطلاح پناهنده استفاده میشود. اصطلاح آوارگان افغانستانی به ویژه در سالهای اولیه حضور آنها در ایران استفاده میشد و حتی در کارتهای شناسایی رایج در دهه ۱۳۶۰، موسوم به کارت آبی، از این عبارت استفاده شده بود. همانطور که مشخص است استفاده از این عبارت، بار حقوقی عبارت پناهنده را ندارد.» (همان: ۳۲ ــ ۳۳)
📚 نصراصفهانی، آرش. (۱۳۹۷).
در خانه برادر: پناهندگان افغانستانی در ایران. تهران:
پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
#⃣ #واژگان_مهاجرت #پناهنده #پناهجو #مهاجر