یادداشتی از مارک زیتون:
"اهمیت
#آب در
#ژئوپلیتیک #خاورمیانه"
بخش
#اول@WaterDiplomacyاندیشکده چتم هاوس در مقالهای به قلم مارک زیتون نوشت: سه روز پس از سرنگونی رئیسجمهور
#مصر، «حسنی مبارک»، نخستوزیر
#اتیوپی، از ساخت یک سد روی شاخه اصلی رود
#نیل خبر داد. بهرغم اینکه بیش از سهچهارم جریان آب رود
#نیل به صورت باران در ارتفاعات
#اتیوپی میریزد، «سد بزرگ
#رنسانس اتیوپی» اولین سدی است که
#اتیوپی روی این رودخانه ساخته است. این اقدام چالشی مستقیم برای «سلطه آبی» کشور پائیندست مصر است. به مدد توافقات استعماری و پسااستعماری استفاده انحصاری از این رود اساساً در اختیار
#مصر و
#سودان بوده است.
• تهدید
#مصر برای حمله به
#اتیوپی •
زمانی که جانشین «مبارک»، «محمد مرسی»، رئیسجمهور مصر (که حالا برکنار شده) در برنامهای تلویزیونی درباره احتمال حملات هوایی به اتیوپی صحبت کرد، مشخص شد که این ریسک چقدر بالاست. در تاریخ «هرودت» آمده است «مصر نیل است و نیل مصر است». اما روشن است که نیل برای اتیوپی، سودان جنوبی و هشت کشور دیگر نیز هست که تا سال ۲۰۱۰ در خصوص تقسیم آب تحت نظارت «طرح حوضه نیل» با هم مذاکره داشتند. این بحثها حالا تبدیل به تهدید شدهاند.
• تنش بر سر آب
#دجله و
#فرات •
در مورد دجله و فرات نیز موضوع مشابهی در حال رخ دادن است. طرحهای
#ترکیه برای توسعه مناطق عمدتاً
#کرد نشین جنوب شرقی روی «پروژه جنوب شرقی
#آناتولی» متمرکز است. طبق این پروژه قرار است ۲۲ سد تا سال ۲۰۲۳ ساخته شود. علیرغم مقاومت قابلتوجه فعالان زیستمحیطی و
#کرد، حدود نیمی از این سدها تکمیل شدهاند، درحالیکه پروژههای آبیاری مرتبط باعث کمبود آب و نمکیسازی برای کشاورزان پائیندست این رودها در
#سوریه و
#عراق شده است. همانند
#مصر، رویکرد خودخواهانه
#ترکیه به رودخانههای بینالمللی صرفنظر از اینکه چه حزبی در قدرت است، ادامه خواهد داشت.
• مشکل عراق با طرح توسعه آبی ایران•
عراق نیز با مشکلی مشابه روبرو است، چراکه برنامه توسعه آبی ایران در شاخههای فرعی رود دجله شروع شده است. کشاورزان عراقی مانند اجداد هزاران سال پیش خود حالا باید بین معیشت سخت و دشوار روی زمینهای خود یا مهاجرت به مراکز شهری یکی را انتخاب کنند. دولت عراق به دنبال واکنشی دیپلماتیک است، در حالی که دولت سوریه اولویتهای خود را جایی دیگر قرار داده است.
• وقوع جنگ بر سر آب نامحتمل نیست •
به ندرت پیش آمده که آب در
#ژئوپلیتیک #خاورمیانه [غرب آسیا] اهمیت زیادی پیدا کرده باشد. اما وقوع
#جنگ بر سر آب نامحتمل نیست؛ پژوهشها نشان داده که عدم تقارن قدرت و دریچههای امدادی «آب مجازی» (واردات محصولات آببر مانند مواد غذائی) به اندازهای است که بتواند توازنها را بر هم زند. بهتر است سؤال را اینگونه مطرح کنیم: چگونه تنشهای میانمرزی بر سر تقسیم ناعادلانه آب را میتوان از طریق هنجارهای بینالمللی، که مبنای سیاست امنیت پایدار آب را تشکیل میدهند، کاهش داد.
• دلایل اهمیت یافتن آب در
#خاورمیانه •
این تنها مسئله کشورهای غیرعرب که روی ناآرامیها در کشورهای عرب پائیندست رودها سرمایهگذاری میکنند نیست. تمام این پروژهها دهها سال در دست طراحی بودهاند. آنچه باعث شده فعالیتهای اینچنینی اخیراً اهمیت پیدا کند ترکیب چند عامل با هم است که عبارتاند از: طرحهای توسعه ملی، افزایش تقاضا برای آب و تغییرات در قدرت نسبی کشورهای درگیر در این مسئله.
کشورهای بالادست – اتیوپی، ترکیه و ایران – در حال ساخت همان زیرساختی هستند که کشورهای پائیندست مصر، سوریه و عراق دهها سال قبل ساخته بودند. انگیزه تمام این اقدامات، تفکر «رسالت آبی» است که دولتها، از
#آمریکا تا
#استرالیا، برای تأمین آب و جلب رضایت یا کنترل مردم مناطق دورافتاده استفاده کردهاند.
• چرخه معیوب مصرف آب•
در رأس این مسئله، جمعیت روبه رشدی است که تقاضا برای آب شیرین و غذا را بیشتر میکند و این نیاز باید از طریق واردات یا آبیاری محصولات تأمین شود. در مقابل، هزاران
#مهندس آموزش داده شدهاند (همانند
#ترکیه و
#ایران) که این نیازها را تأمین کنند، این به معنای تولید غذای بیشتر و باز شدن بازارهای بیشتر است و این چرخهای معیوب از مصرف ناپایدار آب را شکل میدهد. تغییرات جوی میتواند کمبود آب را تشدید کرده یا تأثیری در این امر نداشته باشد، اما باید درباره علل ریشهای کمبود آب حساس باشیم: بشر و دولتها، نه خدا یا طبیعت.
پایان بخش
#اول http://goo.gl/UYAlum@WaterDiplomacy