بیانیه اتحادیه الهیات کشور
به مناسبت روز وحدت حوزه و دانشگاه 🔻یازده روز پس از روز دانشجو، روز وحدت حوزه و دانشگاه به مثابه یکی از اهداف استراتژیک نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران نامگذاری شده‌است. در برنامه‌های روز دانشجو در سال‌های اخیر، اکثریت مطلق تریبون‌ها به تشکل‌های سیاسی دانشجویی اختصاص یافته که با پسوند«اسلامی» بر بنیان‌های الهیاتی اندیشه خود تاکید می‌کنند، درحالی که تمامی اتحادیه‌های انجمن‌های علمی کشور، دارای یک تریبون یا حتی کمتر هستند. این مسئله در صورتی که رشته‌های علمی دانشگاهی دارای یک وحدت ساختاری، معرفتی و غایی بودند، می‌توانست دارای اهمیت باشد؛ اما زمانی که واقعیت در خلاف این جهت است و اغلب تشکل‌های سیاسی نیز غیر از بیانیه خواندن در روزهای مناسبتی، چاره‌ای جهت حل بحران‌های موجود ندارند، توجه به اتحادیه‌های انجمن‌های علمی جهت ارائه مسائل علمی و تخصصی درباب بحران‌های کنونی یک ضرورت است.
🔻این ضرورت درباب اتحادیه «الهیات» دوچندان می‌شود، نه تنها به این دلیل که موضوع این دانش به مثابه شناخت عالی‌ترین موضوع و وجود مطلق محسوب می‌شود، بلکه از آن جهت که بخش عمده و بنیادین مسائل راهبردی فعلی ایران، خاورمیانه و جهان، مسائل و منازعات الهیاتی هستند و حل آن از منظر نظری، نیازمند پژوهش‌های علمی بنیادین در حوزه الهیات است.
🔻روز وحدت حوزه و دانشگاه از آن جهت پدیدآمد که هدف از دانشگاه و علی‌الخصوص دانشکده و رشته‌های الهیات در دوران تاسیس آن به شکلی مدرن در دوران پهلوی نخست، نهادی برای سیاست‌زدایی و سیطره‌یابی بر علوم دینی و تربیت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در عرصه دینی به منظور جایگزینی با روحانیون در حوزه‌ها و مناصب گوناگون بود. ماهیت این نهاد پس از انقلاب بازتعریف شد، اما پس از چنددهه، زوال این رشته در سطوح مختلف به امری مشهود بدل شده؛ چنانچه در دهه‌های اخیر، کمتر متاله جهانی و جریان‌سازی از دانشگاه‌ها ظهور کرده‌است.
🔻رشته‌های اصلی الهیات هر یک دچار ضعف‌های بنیادینی هستند که اصلاح آن نیازمند یک انقلاب علمی و آموزشی گسترده است. افزایش ظرفیت دانشجویان و سیاست همگن‌سازی آموزشی، آموزش محوری به جای پژوهش محوری، عدم انضمامی سازی موضوعات الهیاتی، نفوذ رویکردهای پوزیتیویستی، کاهش طرح ابرایده‌های جدید الهیاتی، فقدان سنت فکری دانشگاهی و وضعیت انفکاک علوم، از جمله عوامل پنهان این رکود است.
🔻اتحادیه الهیات به عنوان نماینده علمی دانشجویان کشور، صدای دانشجویانی است که دارای ایده‌های کلان الهیاتی بوده و دغدغه احیای آکادمیک الهیات را دارند. گرچه تجربه و استادی در امری لازمه ورود جدی به یک حوزه درنظر گرفته می‌شود، اما از آنجا که دانش کامل ممکن نیست و انباشت بیش از حد دانش که در حوزه نظری، انباشت نظریات دیگران است، به نوعی محافظه‌کاری و امتناع از هرگونه ریسک‌پذیری و تولید و کشف حوزه‌های جدید علمی می‌انجامد، در چنین وضعی بسیاری از انقلاب‌های علمی، فلسفی و فرهنگی در تاریخ اندیشه توسط جوانان رقم خورده و بسیاری از ایده‌های جریان‌ساز اندیشمندان، فلاسفه و متالهان، در دوران جوانی آن‌ها محقق شده‌است.
🔻وحدت حوزه و دانشگاه زمانی محقق می‌شود که مفهوم بنیادین «وحدت علوم» در دانشگاه‌ها تحقق یابد؛ در اعصاری همچون دوران طلایی اسلام، مفهوم «وحدت علوم» امری زنده بود و جریان‌های متعدد علمی، فکری، هنری و فرهنگی، در ارتباط و نسبت با یکدیگر به اوج شکوفایی رسیده بودند؛ چنانچه جهان اسلام متشکل از عالمان همه‌چیزدانی بود که هر حوزه دانش را در پیوند با حوزه دیگر تفسیر می‌کردند. تجدد میان دانش‌ها جدایی انداخت، به نحوی که با جدایی از سنت که مبتنی بر توحید بود، تشتت به وجود آمد. در نتیجه سیطره کمیت‌گرایی بر تمامی شاخه‌های دانشگاهی ایران، من جمله الهیات از منظر روش و ساختار، با توجه به این واقعیت که ماده و کمیت اصل تقسیم و کثرت بوده و ذات ماده دارای تقسیم پذیری نامحدود است، هرگونه وحدت حقیقی غیر قابل تحقق شد. در چنین وضعیتی که دانشجو با تجزیه قلمروهای بزرگ دانشی و نفی عامل الهیاتی وحدت‌زا به عنوان امر متعالی و فوق بشری روبرو است، انفکاک میان حوزه و دانشگاه یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر است.
🔻شعار «احیای آکادمیک الهیات» به مثابه شعار دوره وقت اتحادیه الهیات کشور، کلان موضوعی است که ضمن ارتقای رشته‌های علمی الهیات و اصلاح ساختار غیرانضمامی آن، درصدد پیوند سلسله مراتبی دانش عالی الهیات با سایر دانش‌ها و کشف و ارائه راهکارهای نوین در مسائل حساس و حیاتی داخلی و بین‌المللی، از جمله سیاست، روابط بین‌الملل، محیط زیست و تکنولوژی است. امید است که با یاری خداوند، اتحادیه در اجرای این چشم انداز موفق باشد.
اتحادیه انجمن‌های علمی الهیات کشور
@TheolUnion
