Temuriylar madaniyatining namunali shahri: Yazd (1405-1447) Muhammad Emin KOCHAK (maqolasi) Kirish Markaziy Eronning muhim sanoat, savdo va turar-joy markazlaridan biri boʻlgan Yazd shahriga asos solingani haqida aniq maʼlumot boʻlmasa-da, shaharga Aleksandr asos solgan degan mish-mishlar yuribdi. Shuningdek, shahar nomi sosoniylar hukmdorlaridan biri (226-651) Yazdigerd I (399-420) dan kelib chiqqanligi ham qayd etilgan. Yazd, Hazrati Usmon (roziyallohu anhu) davrida (644-656) islom hukmronligi ostiga tushib, bu hukmronlikni Ummaviylar (661-750) va Abbosiylar (750-1258)lar davrida ham davom ettirdi. Soʻngra 1030-yilda Daylamiylardan boʻlgan Kakuiylar sulolasi (1007-1119) shaharni egalladi. Keyinchalik Saljuqiylar hukmdori Sulton Tug'rulbekning 1050-1051-yillardagi yurishlari natijasida Isfahon va Yazd kabi mintaqaning muhim shaharlari Saljuqiylar hukmronligi ostiga o'tdi. Tug'rulbek Yazd shahrini Kakuiylar sulolasidan Abu Mansur Feramurzga hadya qilgan va 1141-yilgacha shaharni saljuqiylarga bog'liq bo'lgan Feramurz avlodlari boshqargan. 1141-yilda Kakuiylar sulolasidan Abu Tolib Garshasb vafot etgach, mintaqada Yazd otabeglari (1141-1318) hukmronlik qildi. Yazd otabegi Salgʻurshoh davrida (1241-1264) moʻgʻullarga elchilar va sovgʻalar yuborish yoʻli bilan moʻgʻullar hukmronligi qabul qilingan. Moʻgʻullar Yazd va uning atrofiga bir muddat ziyon yetkazmay, hududga maʼmurlar tayinlab, askar va gʻalla mahsulotlarini olib turdilar. Yazd Otabegi Yusufshoh (1275-1287) 1286-1287-yillar oralig‘ida o‘ziga qarshi yuborilgan mo‘g‘ul qo‘shinlariga qarshilik ko‘rsata olmadi, chunki Elxoniylar hukmdori Arg‘unxon (1284-1291) taxtga o‘tirganidan keyin ham o‘z itoatkorligini e’lon qilmagan yillik soliqlarini e'tiborsiz qoldirdi va u Yazdni tark etdi. Keyinchalik shahar Elxoniylarga qoʻshib olindi va 1318-yilda Elxoniylar xoni Sulton Abu Said Bahodir (vaf. 1335) tomonidan asli arab boʻlgan Eronning mahalliy sulolalaridan biri Muzaffariylarga (1318-1393) berildi. Yuqoridagi maʼlumotlar Yazd shahriga tarixiy jarayon davomida ham mahalliy sulolalar, ham xorijiy xalqlar tomonidan ahamiyat berilganligini koʻrsatadi. Bu vaziyatda shaharning oʻrta asrlarning eng muhim savdo yoʻli boʻlgan Ipak yoʻli yoʻlida joylashganligi, boy sanoat hududi boʻlishi va markaziy joylashuvi samarali boʻlgan. 1. Yazd Amir Temur davrida (1370-1405). Amir Temur (1336-1405) 1370-yilda Chig‘atoy xonligining (1227-1370) Gʻarbiy qismini o‘z qo‘liga oladi va uning nomi bilan atalgan davlat tuzadi. Amir Temurning ajdodlari turkmi yoki mo‘g‘ul ekanligi haqida bahslar davom etayotgan bo‘lsa-da, Temur faoliyati turk-islom olami va jahon tarixiga chuqur ta’sir ko‘rsatdi. Manbalarda qayd etilishicha, otasi amir Tarag‘ay, onasining ismi Takina Xotun bo‘lgan Temur 1336-yilda Kesh (Shahrisabz) shahrida tug‘ilgan. Amir Temur o‘zining jasorati, qat’iyati va aql-zakovati tufayli davlatga asos solgan. Temur yurish qilgan hududlardan biri Eron edi. 1335-yilda Erondagi soʻnggi Elxoniylar hukmdori Abu Said Bahodirxon vafotidan soʻng markaziy davlat parchalanish jarayoniga kirishi bilan mintaqada mahalliy sulolalar paydo boʻldi. So'z yuritilayotgan mahalliy sulolalardan biri Muzaffariylar bo'lib, ularda Sheroz, Isfahon va Yazd kabi markazlar bo'lgan. @Tarixning_saboqlari