سؤال ۵: در مجموع الفتاوی شیخ الاسلام رحمه الله در جلد هفتم، صفحه ۳۹۴ آمده است؛ «ابو ثور به اجماع فقهای مرجئه استدلال کرده که ایمان را تصدیق و عمل می‌دانند...»
این عبارت برای من جای ابهام دارد و گمان می‌کنم که «تصدیق و عمل» تصحیفی از «تصدیق و قول» باشد. شیخنا نظر شما چیست؟
پاسخ: الحمد لله رب العالمین. سخن ابو ثور بر این معنا حمل می‌شود که این سخن را دربارهٔ آنان در حالی گفته که هنوز از آنچه که در تعریف ایمان احداث کرده بودند، آگاه نبوده است.
این برداشت را سخن شیخ الاسلام ابن تیمیه روشن می‌کند که بلافاصله پس از متن نقل‌شده آمده است و می‌گوید: «این در حالی‌ست که هنوز سخن متکلمین و جهمیهٔ آنان به او نرسیده بود.»
یعنی او این سخن را پیش از آنکه بدعت‌های آنان را در تعریف ایمان بشناسد، بیان کرده است. والله تعالی أعلم.
- مجموع الفتاوی شیخ ابو بصیر طرطوسی/ جلد اول- عقیده (مفهوم ایمان)
سؤال ۴: معنای شرعی اصطلاح «اهل قبله» در عرف فقها و علمای اصول چیست؟ آیا این اصطلاح احکام، حقوق و واجبات خاصی دارد؟ این موارد کدام است؟
پاسخ: الحمد لله رب العالمین. مقصود از اصطلاح «اهل قبله» مسلمانانی هستند که نماز می‌خوانند و بدعتی که موجب کفر باشد را مرتکب نشده‌اند. هر گروه یا فردی که نماز را ترک کند یا بدعتی مکفره داشته باشد و یا مرتکب عملی کفرآمیز شود حتی اگر اهل نماز باشد، از دایره و تعریف «اهل قبله» خارج می‌شود. برای مثال کسی که وجوب زکات را انکار کند، از دایرهٔ اسلام و تعریف «اهل قبله» خارج می‌شود حتی اگر نماز بخواند و سایر ارکان اسلام را به جا آورد.
همچنین کسی که نماز را ترک کند* حتی اگر سایر ارکان اسلام را انجام دهد، از دایره اسلام و تعریف «اهل قبله» خارج می‌شود.
حقوق کسانی که از اهل قبله هستند، همان حقوقی‌ست که هر مسلمانی بر گردن برادران مسلمان خود دارد، همانند حرمت خون، مال و آبرو و سایر حقوق شرعی شناخته شده. والله تعالی أعلم.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * توجه داشته باشید که مسالهٔ تکفیر ترک کنندهٔ نماز اختلافی‌ست و علاوه بر این حتی در میان علمایی که ترک نماز را کفر می‌دانند در مورد این قضیه که ترک چه تعداد نمازی کفر است، اختلاف وجود دارد و به همین دلیل از طلاب علم و عامهٔ مردم تقاضا می‌شود که از صدور حکم در مورد این مساله دوری کنند و آن را به علما بسپارند. (ادمین کانال)
- مجموع الفتاوی شیخ ابو بصیر طرطوسی/ جلد اول- عقیده (مفهوم ایمان)
سؤال ۳: در چه صورتی فردی در عقیده مبتدع محسوب می‌شود؟ آیا کسی که ترک کنندهٔ نماز را کافر نمی‌داند، مبتدع است؟ با اینکه این موضوع به عقیده مربوط می‌شود. جزاکم الله خیرا؟
پاسخ: الحمد لله رب العالمين. هرگاه شخصی امری را در دین الهی ایجاد کند که ارتباطی با عقیده و توحید داشته باشد، در مسائل عقیدتی مبتدع محسوب می‌شود.
کسی که ترک کنندهٔ نماز را کافر نمی‌داند، نه لزوما مبتدع است و نه بدعت او بدعتی عقیدتی‌ست زیرا اگر اصول او صحیح باشد، امکان دارد ترک کنندهٔ نماز را به این دلیل کافر نداند که ادلهٔ تکفیر نزد او برای کافر دانستن ترک کنندهٔ نماز کافی نیست یا اینکه ادله‌ای دارد که کفر را از ترک کنندهٔ نماز دور می‌کند و در این صورت نمی‌توان او را به بدعت متهم کرد و قائل به لغزش و یا مخالفت عقیدتی او بود. و اگر از اهل اجتهاد باشد، یک اجر برای اشتباهات اجتهادی‌اش خواهد داشت.
اما اگر ترک کنندهٔ نماز را به این دلیل کافر نمی‌داند که نماز عمل است و از دید او ترک کنندهٔ (جنس) عمل کافر نیست (یا عمل را از کمال ایمان می‌داند نه از اصل ایمان)، در این صورت ما او را به بدعت در دین متهم می‌کنیم و اصول او را در مسالهٔ ایمان فاسد می‌دانیم. والله تعالی أعلم.
- مجموع الفتاوی شیخ ابو بصیر طرطوسی/ جلد اول- عقیده (مفهوم ایمان)
سؤال ۲: آیا تقلید در مسائل عقیدتی جایز است یا بر هر مسلمانی لازم است که مسائل عقیدتی را با دلیل بشناسد حتی اگر برای یک بار در زندگی باشد؟ آیا شخص مسلمان ملزم است تمام امور عقیدتی را بداند؟ با فرض اینکه تقلید جایز نباشد، آیا این به معنای سختگیری و مشقت بر امت نیست کما اینکه یکی از مشایخ این چنین گفته است؟
پاسخ: الحمد لله رب العالمین. این مسأله به قدرت و استطاعت فرد بستگی دارد زیرا الله متعال می‌فرماید: ﴿فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ﴾ [التغابن: ۱۶] و همچنین در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: ﴿لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَهَا﴾ [البقرة: ۱۸۶]
پس کسی که استطاعت دارد و می‌تواند در جستجوی علم شرعی باشد و توحید را با دلایلش بشناسد، نمی‌تواند به تقلید اکتفا کند اما اگر ناتوان باشد یا (زمینه) برای تحقیق و طلب علم در مسائل عقیدتی با دلائل آن برایش فراهم نبود، در این صورت می‌تواند از عالم‌ترین و متقی‌ترین فرد در محل زندگی خود تقلید کند و باید همیشه از او بپرسد که آیا این چیزی است که پیامبر صلی الله علیه وسلم و اصحابش بر آن بودند یا نه. اگر پاسخ مثبت بود، از او تقلید کند و اگر پاسخ منفی بود (و یا اطلاعی نداشت) باید از دیگری بپرسد. والله تعالی أعلم.
- مجموع الفتاوای شیخ ابو بصیر طرطوسی/ جلد اول- عقیده (مفهوم ایمان)
سؤال ۱: چگونه می‌توانم نفس خود را بر اساس عقیده‌ای که نسل صحابه رضی الله عنهم را پرورش داد، تربیت دهم؟ و چه کارهایی به من کمک می‌کند تا ایمانم را افزایش دهم و بتوانم به قلهٔ اسلام دست یابم؟
پاسخ: الحمد لله رب العالمین. بر تو واجب است که به فرامین الهی پایبند باشی و از گناهان و معاصی دوری کنی... و بر کثرت دعا ملتزم باشی... و صادقانه رو به سوی الله کنی... که همانا هر کس صادقانه با الله تعامل کند، الله نیز پاسخ صداقت او را خواهد داد؛ ﴿وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا﴾ [الطلاق: ۲] (و هرکس که از الله بترسد، (الله) راه نجاتی برای او قرار می‌دهد.)
- مجموع الفتاوی شیخ ابو بصیر طرطوسی/ جلد اول- عقیده (مفهوم ایمان)
