مجله تلگرامی صدای پای آب

طوفان در استکان چای؟
نقدی بر رویکردها و برنامه های دولت در حوزه آب و محیط زیست


مهدی فصیحی هرندی- پژوهشگر حکمرانی و دیپلماسی آب – دانشگاه تافتز- ماساچوست

مسائل پهنه‌های آبی طبیعی کشور در طول عمر دولت نهم و دهم در غلفت کامل گذشت. هرچند قبل از آن هم هشدارها جدی گرفته نشد. دولت یازدهم با «امید» آغاز کرد. طرح «بلند مدت» احیای دریاچه #ارومیه با مشارکت مغز‌افزارهایی که تفکراتی غیر از تفکرات #هیدروکراتیک داشتند٬ «کلید» خورد. آب #سدها برای احیای دریاچه ارومیه رها سازی شد و به برکت همکاری سخاوتمندانه طبیعت در مرحله تثبیت قرار دارد. در عین حال هرچه از عمر دولت یازدهم گذشت البته نشانه‌های ضد و نقیضی از درون بدنه دولت در همراهی با طبیعت و محیط زیست بیرون آمد. دولت یازدهم هم به گونه‌های در حال انقراض٬ محیط ‌بانان و عرصه های طبیعی توجه می‌‌نمود و هم بر «ادامه #نهضت #سد‌سازی» تأکید می‌کرد. هم برای آزاد سازی آب از سدهای بالادست دریاچه ارومیه و مشارکت جدی آب بران سعی وافر صورت می‌داد و هم وزیر نیرو به #رمانتیک بودن مخالفان سدسازی اشاره می‌کرد. اما جدیدترین نشانهٔ این عدم ثبات و به نوعی سردرگمی٬ گزینه پیشنهادی برای تصدی وزارت نیرو در دولت دوازدهم است: حبیب‌الله #بیطرف.

او قبل از دو دوره وزارت در دولت اصلاحات٬ سمت بسیار مهمی در دولت سازندگی داشت: «مجری طرحهای ملی سد #کارون ۳ و ۴». اهمیت #سد‌سازی و طرح های به اصطلاح توسعه‌ای در آن زمان٬ کافی بود که وی را به سمت کرسی وزارت نیرو هدایت کند. در صدر رزومه کاری ایشان مندرج در سایت دولت ذکر شده: ساخت ۵۰ سد مخزني بزرگ و توسعه نزدیک به ۶۰۰ هـزار هكتار شبكه آبياري و زهكشي طی هشت سال وزارت و شروع واقعي فعاليت هاي طرح عظيم نيروگاه آبي #كارون ۳ به عنوان يكي از پيچيده ترين و مشكل‌ترين طرحهای عمرانی ملی.

وزیر پیشنهادی نیرو علیرغم اینکه در بخش کم آب کشور٬ #یزد متولد شده و با روش مدیریت پویای ایرانیان در قدیم آشناست اعتقاد ویژه ای به ابرسازه‌های آبی به عنوان راه‌ حل نهایی مسائل آبی دارد. ایشان در آیین افتتاح #سد فریم صحرا ساری می‌گوید: «سدها درآمد کشاورزان را اضافه کرده و آنها را از آسیب های سالهای خشک و کم آب مصون می‌دارد. سازه‌های آبی سازه هایی هستند که حقیقتا جز خیر و برکت چیز دیگری ندارند». نه سد فریم صحرا٬ نه سدهای #کارون و نه سد #زاینده‌رود با نیم قرن قدمت هیچکدام متاسفانه مردم را از آسیبهای سالهای خشک مصون نداشتند: مخزن فریم صحرا بعد پنج سال خشک شد و این خیر و برکت و افتخار حقیقتاً فقط برای سیاسیونی که با قول ساخت سد بدنبال کسب رای بودند و البته شرکتهای پیمانکاری ساخت و ساز ماند و دیگر هیچ. در زمان نگارش این نوشتار، شهرها و روستاهای زیادی در چند ده کیلومتری سدهای کارون ۳ و ۴ تشنه هستند. #اصفهان در پایین دست سد #زاینده‌رود تنها به مدد کشیده ‌شدن رمق رودخانه‌ زاینده‌رود توسط چاهای حریمی٬ آب کم فشاری در لوله‌های آن جاریست.

بیطرف هم سوابق انقلابی دست اول دارد٬ هم #تکنوکرات است و هم از معدود گزینه‌های وزارت معرفی شده به مجلس توسط رئیس جمهور روحانی است که بدون واسطه به جبهه اصلاحات و مشارکت متصل است. لذا پیش‌بینی اینکه به راحتی حد نصاب لازم برای رسیدن به ساختمان شیشه‌ای نیایش را بدست آورد سخت نیست. در اینکه وزیر معرفی شده موفقیت هایی در مدیریت سازه‌ای منابع آب کسب کرده شکی نیست. یک گزینه سیاسی نیز هست که برای موفقیت وزارت نیرو در چانه‌زنی های سیاسی در بخش آب مهم است. اما آنچه که قابل قبول نیست٬ خطاهای مجموعه تحت مدیریت ایشان در دوران مدیریت سد-محور منابع آب که به حذف اولویت محیط‌ زیست و جوامع پیرامونی آن در معادلات آبی منجر شد. به نحوی که وزیر نیرو دولت یازدهم در سال ۹۳ اینگونه وضعیت را توصیف می‌کند: «در چند سال گذشته در سد سازی افراط کردیم چون تمام این سدها بالغ بر ۷۶ میلیارد متر مکعب را می توانند تنظیم کنند در حالی که میزان آب موجود در این سدها ۴۶ میلیارد مترمکعب است. سد ساوه ساخته شد برای اینکه ۱۳۰ میلیون متر مکعب اما تاکنون ۳۰ میلیون متر مکعب بیشتر در آنجا آب نبوده است. سد #کرخه برای ۷ ملیارد متر مکعب ساخته شد و بیش از 2.7 میلیارد متر مکعب آب در آنجا جمع نشده است. سد #سیمره نیز دو سال به بهره برداری رسیده و نیروگاه آن هم ساخته شد اما چون آب کافی نداشته است آب اصلا نتوانسته وارد نیروگاه شود».

هرچند همه این اعمال مربوط به دوران دولت هفتم و هشتم نیست ولی وزیر نیروی وقت قطعا موتور محرک این اعمال بوده است. لذا گزینه وزارت نیرو #عقبگرد است به دوران نه‌چندان دور حاکمیت #تفکر #مهندسی صرف و عقلانیت ابزاری بر طبیعت.

⭐️ ادامه این مطلب را در پست بعد بخوانید.👇👇

@sedayepayeab1