احداث سد لاستیکی و دریاچۀ تفریحی بر روی رودخانۀ ارنجک تجاوزی آشکار به حقابۀ باغستان سنتی قزوین
(قسمت اول )
✍️ مریم شهبازی، عضو هیئتعلمی گروه آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
«زیستن بدون آب ناممکن است و شگفتانگیز نیست آب را گرانبهاترین کالا در خشکبومهای سرزمینمان ایران بدانیم.» دکتر سیدآهنگ کوثر
در شرایط اقلیمی سرزمینهای خشک و نیمهخشک، بخش بزرگی از آب اندکی که به ساکنین این سرزمین اعطا شده، به صورت تبخیر از ایشان بازستانده می شود. لذا پیشینیان ما در طی هزاران سال با خرد و تدبیر خود دریافتهاند که این آب مختصر بایستی در زیر زمین، در کاریزها و آبخوانها پنهان شود؛ زیرا این سرمایۀ باارزش بهواسطۀ نورخورشید و جریان باد در معرض تهدید است. بدون شک در چنین اقلیمهای پرفشاری، گستردن آب بر روی زمین مساوی است با هدررفت آن.
باغستان سنتی در قزوین، با قدمتی بالغ بر 1500 سال، نمونهۀ بینظیری از خرد بومی ایرانیان و سامانۀ سنتی ارزشمند بهرهبرداری از سیلاب است. مزاياي اين شيوۀ سنتي بهرهبرداري از سيلاب، علاوه بر توليد محصول، کنترل سيل و حفاظت از خاک و نیز تغذيۀ مصنوعي آبهاي زيرزميني و آبخوان ميباشد. شهر قزوین در دامنۀ کوهپایههای البرز و بر روی مخروطافکنه رودخانههای فصلی واقع شده است. به همین دلیل در فصول زمستان و بهار در معرض سیلابهای فصلی قرار میگیرد. این در حالی است که در طول تاریخ خود و از ابتدای شکلگیری باغستان، آب و هوایی خشک داشته و بنابراین مدیریت مقتصدانه آب و بهرهوری از رودخانههای فصلی ضروری بوده است.
رودخانۀ باراجین (ارنجک) از سرشاخههای شمالی قزوین و مهمترین منبع تأمینکنندۀ آب بخش شرقی باغستان است. در سالهای اخیر دستاندازیهای زیادی بر حقابۀ باغستان سنتی قزوین از این رودخانه شده است. این روزها یکی از فاجعهبارترین این پروژهها، یعنی احداث سد لاستیکی و دریاچۀ مصنوعی بر روی این رودخانه در نزدیکی میدان شورا در شهر قزوین در جریان است.
حتی قبل از اجرای پروژههای اخیر، طبق برآورد شرکت مشاورهای آورث (1388) به دلیل برداشتهای بالادست و اتلاف آب، تنها 50 درصد از آبدهی این رودخانه و حقابۀ باغستان (حدود 8/7میلیون مترمکعب) به باغستان میرسیده است.
احداث این پروژۀ گردشگری با مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی کشور در تضاد کامل است. طبق مصوبات این شورا در 27/9/98، انجام تدابیر حفاظتی از عرصۀ ارزشمند باغستان سنتی، حفظ رژیم هیدرولوژیک رودخانۀ ارنجک و سایر رودخانههای تغذیهکنندۀ باغستان ضروری بوده و حقابۀ باغستان نباید به هیچ پروژۀ عمرانی یا گردشگری تخصیص یابد.
✳اولین ایراد اساسی احداث این دریاچۀ تفریحی عدم تأمین آب کافی و آسیب جدی به حقابۀ باغستان سنتی قزوین است. اساساً مکانیابی احداث سد در این نقطه و بر روی رودخانهای فصلی کاملاً غیرکارشناسانه و نامتناسب با مشخصات اقلیمی و جغرافیایی و زیستمحیطی منطقه است. سیمای طرح، طرح ارزیابی محیطزیستی و نیز طرح ارزیابی اقتصادیاجتماعی این پروژه، برخلاف ضوابط انتشار آزاد اطلاعات و قانون شفافیت، در دسترس نیست.
✳بر مبنای ادعای مجریان طرح، یکی از منابع آبی درنظرگرفتهشده برای این دریاچه، خود رودخانۀ فصلی ارنجک است. درحالیکه دبی این رودخانه در فصل تابستان (فصل گردشگری موردنظر) با احتمال 90 درصد تنها 4/0 مترمکعب در ثانیه است که بسیار کم و ناکافی است. از سوی دیگر استفاده از آب قناتهای پاییندست اتوبان نیز ناکافی است. حفرچاه عمیق و استفاده از آبهای زیرزمینی به دلیل ممنوعهبودن دشت قزوین با محدودیت جدی مواجه است. تنها منبع آب قابل اتکا استفاده از خطوط انتقال آب خام و شهری است که در شرایط تبخیر سالانۀ شدید در منطقه (1500میلیم
تر در سال براساس آمار بلندمدت هواشناسی) کاملاً غیرمنطقی است.
@ascl.ir
#انجمن_توسعه_حیات_شهر #توسعه_حیات_شهر#باغستان_سنتی_قزوین#باغستان_قزوین#سد_لاستیکی#رودخانه_ارنجک#کمربندی_سبز#کمربندی_شرق#قزوین#AssociationforSavingtheCitysLife#QazvinTraditionalGardenshttps://instagram.com/ascl.ir?igshid=https://t.center/QazvinTraditionalGardens👇👇👇👇👇