♦️چرا ریاضی علم نیست؟
✍️ مجید یونسیان
۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲
دکتر محدثی در یک گزاره ای که مبتنی بر تعریف وشناخت خود از علم است ریاضی را نه یک علم مبتنی بر تجربه وقابل اثبات یا رد بلکه نوعی معرفت ودانش می داند۔این سخن بنوعی به چالش کشیدن تعاریف ودسته بندی های علوم ویکی از شاخصه های معرفت شناسی است۔
https://t.me/NewHasanMohaddesi/8572این نوع مباحث نه جدید است ونه مختص محافل علمی در ایران۔
دو نوع رودرویی با این بحث می توان داشت۔
اول: روبرو شدن با ان در فضای انتقادی
دوم:همراهی با ان ۔
انچه راهگشاست قسم اول است۔
اما برای روبرو شدن انتقادی گام اول وضروری فهم درست است۔
البته نه صرفا فهم درست موضوع بلکه فهم درست وهمدلانه انچه قرار است به ان نقد وارد کنیم۔
محدثی یک گزاره ساده بیان کرده است۔
"ریاضی علم نیست"
ریاضی ابزار علم است۔
اما علم چیست؟
براساس برداشت من علم در تعریف محدثی ان چیزی است که قابل مشاهده،تجربه باشد وامکان تطبیق با واقعیت داشته باشد۔ یعنی نوعی اگاهی وشناخت مبتنی بر تجربه وقابل لمس۔
اقای محدثی با دسته بندی علوم تعاریفی را ارائه می دهد کوشش می کند انچه مد نظر دارد را روشن کند اما این ابهام به این راحتی برطرف نمی شود چون اولا تعریف مشترکی از علم در ادبیات ما وزبان ما وجود ندارد۔وتا زمانی که چنین تفاهمی بوجود نیاید تعریف وفهم مشترکی ایجاد نخواهد شد وهرکس بر مبنای تعریف ودرک خود عمل می کند۔
دانش،معرفت،علم،حکمت واگاهی همه در زبان فارسی با مرزهای مشترک وبسیار نزدیک بهم بکار می رونددر حالی که در ادبیات انگلیسی وزبان گفتاری ونوشتاری غرب هریک از این واژه ها دامنه ومحدوده مفهومی کاملا تفکیک پذیری دارند وهم کسانی که تعریفی ارائه می کنند وهم کسانی که بکار می برند دامنه ومحدوده وتعریف ان را می شناسند اما در ایران با معضل بزرگ ناتوانی در فهم مشترک تعاریف روبرو هستیم۔
ریاضی یک دانش ومعرفت است اما ریاضی در ایران انچه به ذهن متبادر می کند مجموعه ای از اعداد وقراردادها وعلائمی است که مابه ازای بیرونی وواقعی ندارد اما ایا همه انچه دانش ریاضی است همین اعداد،ارقام وقراردادهاست؟۔وایا این اعداد وارقام وقرارداد ها یکسره ذهنی ومنطقی اند؟
اگر در باره معنا وتعریف علم فهم مشترکی وجود داشت طبیعی است که بسیاری از معرفت ها ودانش ها علم نامیده نمی شد ۔در ادبیات گفتاری ونوشتاری ایران به همه دانش ها ومعرفت ها علم اطلاق می شود۔مثل علم اصول،علم فقه،علوم غریبه،علوم خفیه،علم رجال وقس علیهذا۔
اما روشن است که همه اینها در حوزه معرفت وشناخت است وعلم مبتنی بر تجربه نیست۔
انسان،طبیعت وجامعه سه حوزه شناختی است که امکان بکار گیری روش های علم تجربی در ان ممکن است ودر هر سه حوزه بشر تجربه ودانش اندوخته ای دارد که می توان به ان علم اطلاق کرد۔
ریاضی در زمره دانش هایی است که به هیچکدام از این سه حوزه مستقیم وبدون واسطه ارتباط ندارد۔با این حال قواعد ریاضی ومنطق واصول استدلالی ان در همه حوزه های سه گانه علمی کاربرد دارد وشاید بتوان گفت که این کاربرد جزئی لاینفک از این علوم است چیزی فراتر از ابزار۔
ریاضیات دانشی با سه گستره متفاوت است۔
ریاضیات محض
ریاضیات تحلیلی
ریاضیات کاربردی
ان حوزه ای که مرز مشترک میان دانش ریاضی وعلم تجربی است ریاضیات کاربردی است ۔
تقریبا هیچ علم مبتنی بر تجربه ومشاهده بدون ریاضی کاربردی یا همان اعداد وارقام قابلیت اثبات یا ابطال ندارد۔
در جامعه شناسی که علمی مبتنی بر تجربه ومشاهده است داده ها وگزاره ها یا در قالب استدلال های منطقی تبدیل به نظریه یا فرضیه می شوند یا بصورت کمی وبا روش های مبتنی بر پرسشگری،نمونه برداری وتکرار شونکی وتعمیم این قابلیت را بدست می آورند۔ انچه جامعه شناسی را از نزدیک شدن به فلسفه یا توصیف وتشریح ذهنی دور وبه علم تجربی نزدیک می کند استفاده از روش های کمی است۔
واعداد وارقام ریاضی واصول همزاد ان آمار این امر را ممکن می کند حال چگونه می توان به روش واصولی پای بند بود که از پایایی واطمینان برخوردار نباشد اگر نخواهیم دانش ریاضی را جز حوزه علم تلقی کنیم خواه ناخواه در حوزه ذهن یا قرارداد ومنطق ذهنی قرار می گیرد وهمین این ادعا را که جامعه شناسی علم تجربی است اما روش های آماری مبتنی بر ریاضی علم نیست وبه حوزه دانش تعلق دارد مارا دچار تناقض می کند۔
اینجا باید دو موضوع را که اغلب مورد تاکید اقای محدثی وبرخی دیگر از منتقدین ریاضی است از هم تفکیک کرد۔
اول تعریف مفهومی علم ومصداق های ان است۔ دوم سیطره ریاضی ومهندسی بر جامعه علمی است۔
ادامه دارد.
👇👇👇#علم#آمار#ریاضی#معرفت#ریاضیسالاری#آموزش_و_پرورش@NewHasanMohaddesi