@indianstudiesبنگلادش؛ ملغمهای از انقلاب، شورش و تناقض
اظهار نظر مقامات وزارت خارجه دو کشور ایران و آمریکا در مورد بنگلادش خیلی نزدیک به هم است آمریکا گفته از دولت انتقالی آینده بنگلادش حمایت میکنیم و امیدواریم که دموکراسی، حکومت قانون و خواست مردم مد نظر باشد. ایران هم مشخصا گفته در روابط دوستانه با بنگلادش استوار و پايدار است و امیدوار است در سایه حاکمیت قانون، وحدت، انسجام و یکپارچگی آحاد ملت و نقش آفرینی حکیمانه نخبگان بنگلادش شاهد بازگشت سریع استقرار، آرامش و ثبات به اين كشور مهم اسلامى باشيم.
برخی آن را با ونزوئلا یا وضعیت کشورهای دیگر مقایسه میکنند و دموکراسی ضعیف را تحسین میکنند در حالی که میدانیم او زمانی که دانشجویان به مقر کاخ نخست وزیری رسیدند، تنها همان زمان، رخت عزیمت بر تن کرد.
برخی فراتر از اعتراضهای دانشجویی آن را به تحرکات حزب جماعت اسلامی منتسب میکنند که احتمالاً ایدهای از تاسیس یک حکومت اسلامی را در سر دارد.
جماعت اسلامی بنگلادش بزرگترین حزب اسلام سیاسی در داکا که خواستار اقامه شریعت در حیات اجتماعی است و اسلام را مکتبی دموکرات، صلح جو و پارلمانی ترسیم کرده است و رهبر این حزب شفیق الرحمن است.
در رابطه ناسازگار شیخ حسینه و اسلامگرایان بنگلادشی میتوان به میر احمد بن قاسم آرمان هم اشاره کرد که در سال ۲۰۱۶ ربوده شد و پس از سقوط شیخ حسینه آزاد شد. او فرزند میر قاسم علی، رهبر برجسته جماعت اسلامی بنگلادش است که چند سال قبل توسط دولت شیخ حسینه اعدام شد. اعلام شده است که بیش از هزار زندانی سیاسی بویژه اسلامگرایان و علما در زندانهای بنگلادش محبوس هستند.
شاید تحلیل درستتر دیدن همزمان گروهها و احزاب اسلامگرا همچون همین حزب و حزب مسلم لیگ شاخه بنگلادش باشد.
در مقابل عدهای آن را نارضایتی دولت آمریکا میدانند. اما در واقع بنگلادش کشوری است که توانسته با روابط مثبت با کشوری مانند آمریکا از کمکهای مختلف اقتصادی آن استفاده نماید، بازار بزرگ صادراتی پوشاک و نساجی خود را در جهان غرب پهن کند، به علاوه یکی از دریافت کنندگان تسلیحات نظامی آمریکایی و همینطور برنامه جهانی غذا باشد.
بنگلادش در سال های اخیر یکی از بالاترین نرخ رشد های جنوب آسیا را داشت. از نظر توسعه اقتصادی گام های خوبی برداشت اما شیخ حسینه نتوانست پیامد های توسعه اقتصادی (رشد طبقه متوسط و مطالبات مدنی) را مدیریت کند. رحمان قهرمانپور و سید رسول موسوی می گویند این پیچیده ترین موضوع در نسبت توسعه اقتصادی با سیاسی است. دقیقاً اینکه توسعه اقتصادی در کنار عدم توسعه سیاسی منجر به شکلگیری یک طبقه فاسد میشود.
اندیشکده تبیین در یادداشتی می گوید اعتراضات را نباید به مسئله سهمیه استخدامی فروکاست. علیرغم تحقق میانگین رشد اقتصادی ۶ درصدی در دو دهه زعامت «شیخ حسینه»، بخش اعظم رشد منحصر به صنعت پوشاک بوده است. بیکاری، نابرابری و تورم معضلاتی کلیدی بودهاند. کنترل ۴۱ درصد از درآمد ملی در اختیار ۱۰ درصد جمعیت است و ده درصد فقیرتر تنها ۱.۳ درصد آن را کنترل میکنند. قیمت برخی کالاها به بیش از دو برابر افزایش یافته و دولت ظرف یکسال، سه مرتبه قیمت برق و گاز را افزایش داد. در سال ۲۰۲۳، بیش از ۳۷ میلیون نفر از ۱۳۷ میلیون نفر جمعیت بنگلادش با عدم امنیت غذایی مواجه بودند.
حالا این بسته به اینکه دولت جدید با کدام ایده بر سر کار بیاید فرصتی برای چین، هند و دیگر همسایگان دورتر این کشور کوچک است که بازار تولیدات بنگلادش را از آن خود کنند.
مهرداد خدیر می گوید فرار خانم نخست وزیر در واقع مثل زنی است که خانه را به قصد خانه پدری یا مادری ترک میکند. چراکه شکلگیری کشور بنگلادش حاصل استقلالخواهی مسلمانان شبهقاره از هند است که به تشکیل کشور پاکستان انجامید منتها در سرزمین تازه هم باز با تبعیض روبهرو شدند.
در خیابانها، ناآرامیهایی وجود دارد. حمله معترضان به هتل پنج ستاره الزبیر در پایتخت این کشور منجر به آتش کشیدن این هتل شد که تاکنون ۱۸ کشته و ۵۰ زخمی برجای گذاشته است. پیروان اقلیت احمدیه هم گفتهاند که معترضان مسجدشان را آتش زدهاند. به مجسمه شیخ مجیب الرحمن هم حمله و بخشی از آن با چکش تخریب شد. پدر نخست وزیر مستعفی بنگلادش همان که در سال ۱۹۷۱ با اعلام استقلال از پاکستان، کشور مستقل بنگلادش را تاسیس کرده بود.
یک روز پس از استعفای شیخه حسینه، شیپلو زمان، رئیس جمهوری بنگلادش پارلمان این کشور را منحل کرد. به علاوه دستور آزادی خالده ضیا، نخستوزیر سابق این کشور از زندان خانگی نیز صادر شد.
فارغ از ارتش، دو نیروی سیاسی توان رقابت خواهند داشت: جریانهای اسلامگرا همچون حزب «جماعت اسلامی» و همین خانم نخستوزیر سابق و «حزب ملیگرا»یش که قبلا هم نخستوزیر بوده است، و خودش و دو پسرش به فساد متهم بودند و کلنجارهای زیادی با شیخ حسینه داشت.