Hz. Muhammad (sallalohu alayhi vasallam)ga she’r yozgan Xitoy imperatori kim edi?
Min sulolasi Xitoydagi musulmonlarning oltin davrini belgilaydi. Imperator Chju Yuanchjanning musulmonlarga do'stona siyosati jamoalar o'rtasida ko'prik qurdi. Mashhur admiral Chjen Xe boshchiligida musulmonlar Xitoy tarixida unutilmas rol o‘ynadi. Imperator
Hz.ni dunyoga keltirish bilan tarixda yangi zamin yaratdi. Muhammadga (sallalohu alayhi vasallam)
maqtov yozgan.
Hz. Muhammadga(sallalohu alayhi vasallam) she’r yozgan Xitoy imperatori kim edi?
Xitoyda 1368 yildan 1644 yilgacha hukmronlik qilgan Min sulolasi, odatda, xitoylik musulmonlar tomonidan Xitoyda islomning oltin davri deb hisoblanadi. Bu davrda musulmonlar nafaqat mavjud oilalarning rivojlanishi, balki koʻplab diniy oʻzgarishlar tufayli ham jamiyat sifatida oʻsdi. Shunday qilib, ijtimoiy jamiyatda Xitoy musulmon olimlarini tug'dirdi va musulmonlar Xitoyda ko'p rol o'ynadi. Mashhur admiral Chjen Xe buning eng yaxshi namunalaridan biridir.
Min davlati davrida Xitoy musulmonlarining umumiy muvaffaqiyati va farovonligi asosan sulola asoschisi imperator Chju Yuanchjanning (1368-1398 yillarda hukmronlik qilgan) musulmonlarga do‘stona harakatlari va siyosati bilan bog‘liq bo‘lgan. Butun umri davomida Chju oʻzining shaxsiy ishlarida va davlatning rasmiy ishlarida musulmonlar bilan muloqotda boʻlgan va ular bilan oʻralgan. Shu darajaga yetdiki, tarixiy ma’lumotlarga ko‘ra, Chju Yuanchjan davrida armiyada ko‘plab musulmon qo‘mondonlari bo‘lgan va imperatorning birinchi xotini imperator Ma Xou musulmon bo‘lgan.
Uning Payg'ambarga tasannosi
Imperator Hz. Muhammad alayhissalomni maqtashi xitoy tilida islom dinini tanishtiruvchi eng qadimgi matnlardan biri edi. U nafaqat xitoy tilida, balki mumtoz xitoy she’riyatida ham yozilgan. Shuningdek, u davrning Xitoy diniy falsafiy munozaralari kontekstida ko'p qatlamli ma'noni anglatuvchi tanish konseptual tuzilmalar va iboralardan foydalanadi. Mana imperatorning she'ri:
Yuz so'z maqtov
Koinot uning ismi yozilgan samoviy lavhadan boshlangan.
U G‘arb diyorida tug‘ilgan, dinni targ‘ib qilgan buyuk donishmand,
U Muqaddas Bitiklarni o'ttiz bo'lakda berdi (ehtimol u hamyonni nazarda tutyapti),
U butun mavjudotni boshqargan.
Hukmdorlar hukmdori, o'n ming donishmandning sardori.
Taqdir madad qilgan ummat hukmdori.
Besh vaqt namozning har birida,
Ummatning omonligi uchun indamay duo qiladi.
U muhtojlarni eslaydi va ibodatlarini Xudoga yo'naltiradi.
G‘aybni bilgan kishi ularni (ummatini) balolardan najotga hidoyat qiladi.
U har bir nafsdan va nafsdan ustundir va har qanday qoralangan amaldan uzoqdir.
Uning yo'li hamma zamonlar uchun ustundir, barcha olamlarga rahmatdir.
Nodonlikdan voz keching; Yagona, ya'ni Islom degan dinga qayting.
Muhammad (sallalohu alayhi vasallam)
eng oliyjanob donishmanddir.
She'rni tahlil qilish
She’rning eng ta’sirli tomoni shundaki, unda o‘sha davrdagi islom an’analaridan aniq olingan naqshlar mavjud. Uning tushunchalari, ayniqsa, O‘rta Osiyodagi so‘fiylik tariqatlari orasida mashhurdir. Bu tushunchalarning ko‘pchiligi shundan so‘ng butun dunyo musulmonlari orasida keng tarqalib, universal bo‘lib qoldi. Imperatorning bu g‘oyalarga murojaat qilishi uning islom diniga g‘ayrioddiy yaqinligini va boshqa dinlarga nisbatan yuksak hurmatini ko‘rsatadi.
Buddizmdan keyin islom Xitoyda tarqalgan birinchi xorijiy diniy anʼanaga aylandi va oʻzini umuminsoniy anʼana sifatida namoyon qildi. Imperator she’riyatidagi ko‘plab murojaatlar ham imperatorning islom diniy tushuncha va iboralar bo‘yicha ilg‘or bilimini tasdiqlaydi. Nusxalari Xitoyning Nankin shahridagi ko‘plab masjidlarda namoyish etilgan.
Imperator Chju Yuanchjanning payg‘ambarni madh etuvchi she’ri ko‘plab adabiy va tarixiy bahs-munozaralarga sabab bo‘lib qolmoqda, biroq uning she’ridagi asosiy xabar aniq: “Muhammad (sallalohu alayhi vasallam) koinotdagi eng oliyjanob donishmanddir”.
Tahririyat eslatmasi: Yangilikka qo'shgan hissasi uchun sinolog prof. Dr. Giray Fidanga rahmat aytamiz. Zilol Chelik BARCHA XITOY YANGILIKLARI UCHUN BOSING
