↩️وابستگی تاریخ، زبان و هویت ایرانیان به دین مَزدَیَسنا برای دمیدن روحی تازه به ملیت ایرانی
💠 «بهخصوص باید در نظر داشت که تاریخ و زبان ایران علاقهی تامی به دین قدیم زرتشتی دارد، چه ریشهی این درخت کهنسال در سرزمین ایران آبیاری گشته، برگ و بری یافته است، دینی نیست که از خارج به وطن ما مهاجرت کرده باشد چنان که آیین بودا از هندوستان به چین رفت و مذهب عیسی از فلسطین به اروپا نفوذ نمود و دین اسلام از عربستان به سوی ایران شتافت. ما برای روشن نمودن وقایع تاریخی ایران قدیم و جستن اصل و بنیان لغات فارسی محتاج به مزدیسنا هستیم، این احتیاج را چینیان زردنژاد نسبت به آیین آریایی بودا ندارند و نه اروپاییان نسبت به مذهب سامی عیسی، تاریخ ما ایرانیان که از قرن هشتم پیش از میلاد شروع میشود، بیشتر از هزار و سیصد و پنجاه سال پیش از استیلای عرب، به مزدیسنا مربوط است. در این دورهی طولانی که عهد سرافرازی ماست دین زرتشتی یکی از عوامل بسیار مهم آن همه مجد و جلال و بزرگی بوده است، هر چند که زبان ما پس از استیلای عرب با لغات سامی آمیخته و آلوده شده، ولی ریشهی آریایی خود را نباخته و رشتهی ارتباط آن با فُرس و زبان اوستا و پهلوی از هم نگسسته است، به جاست که در مدارس عالی ما تدریس فرس و اوستا و پهلوی معمول گردد، همان طوری که در مدارس بزرگ اروپا تدریس زبانهای یونانی و لاتینی که ریشهی زبانهای غربی است معمول است. امید است که بهزودی دولت ما چند تن از پارسیان دانشمند اوستا و پهلویدان را به تهران جلب نموده، تحصیل این دو زبان را برقرار سازد و به ملیت ما روح تازهای بدمد.»