#آیات_متشابهات
⚜از آنجا که در مقابل این آیات، آیات متشابهی وجود دارد که مسیحیان از باب جدل به آنها استدلال کرده و بر اعتبار آیین خود اعتماد نموده اند
《متشابه در اصطلاح قرآنی》
متشابه به حسب اصطلاح قرآنی لفظی است که احتمال معانی مختلفی داشته و لذا مورد شک و شبهه قرار میگیرد همان گونه که میتوان آن را حمل بر معنای صحیح نمود همچنین قابل حمل بر توجیه فاسد است و به همین جهت است که این گونه آیات مورد طمع اهل فساد قرار گرفته تا با تأویل بر طبق دلخواه خود ایجاد فتنه در بین مردم نمایند و از این راه به اهداف شوم خود نایل شوند
🔰علامه طباطبایی میفرماید:
«به حسب اصطلاح قرآنی، مقصود از تشابه آن است که آیه به نحوی باشد که مراد آن برای فهم شنونده به مجرد شنیدن، معین نباشد، بلکه مردد بین چند معنا باشد تا آن که به محکمات قرآن مراجعه شود و معنای حقیقی آن روشن گردد در این صورت آیه متشابه به واسطه آیه محکم محکم خواهد شد و آیه محکم خود به خود محکم
است از باب نمونه آیه:
الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوَی
«همان بخشنده ای که بر عرش مسلط است. » بار اول که شنونده میشنود امر بر او مشتبه میگردد ولی هنگامی که به آیه
«لَیسَ کَمِثْلِهِ شَی ءٌ» میرسد، ذهنش بر این استوار میگردد که مقصود به آیه قبل، تسلط بر حکومت و سلطنت و احاطه بر خلق است نه تکیه دادن بر مکان که لازمه آن تجسیم محال است
🔝 همچنین آیه «إِلَی رَبِّها ناظِرَةٌ»
هنگامی که به آیه
«لَّا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَهُوَ یدْرِکُ الْأَبْصارَ» ارجاع داده شود این گونه نتیجه گیری میشود که مقصود به نظر، غیر از نظر حسی با چشم است.... »
📚المیزان، ج ۳، ص ۲۱
📚
《وقوع متشابه در قرآن》
در مورد وقوع تشابه در قرآن سه نظریه وجود دارد:
1⃣ خط اعتدال
شکی نیست همان گونه که آیات محکمات در قرآن وجود دارد که اکثریت آیات را تشکیل میدهد همچنین آیات متشابهات وجود دارد که در اقلیت است
خداوند متعال میفرماید:
📌هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ عَلَیکَ الْکِتابَ مِنْهُ آیاتٌ مُّحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ وَأُخَرُ مُتَشابِهتٌ...
او کسی است که این کتاب (آسمانی) را بر تو نازل کرد، که قسمتی از آن، آیات «محکم»[= صریح و روشن است که اساس این کتاب میباشد؛ (و هرگونه پیچیدگی در آیات دیگر، با مراجعه به اینها، برطرف میگردد. ) و قسمتی از آن، «متشابه» است. »
اگر آیات قرآن را شش هزار آیه بدانیم آیات متشابهات آن با حذف مکررات، در حدود دویست آیه است
2⃣ خط افراط
برخی در صدد برآمدند تا هرگونه آیه متشابه بالذات را در قرآن نفی کنند به دلیل این که قرآن کتاب هدایت برای عموم مردم است «هذا بَیانٌ لِّلنّاسِ»
و نیز آمده است:
«الر کِتابٌ أُحْکِمَتْ آیاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِن لَّدُنْ حَکِیمٍ خَبِیرٍ»
لذا تعبیر به تشابه در قرآن را حمل بر تشابه نسبی نسبت به آن افرادی دانسته اند که در قلوبشان انحراف است
ولی این توجیه نمی تواند علاج امر واقعی کند زیرا شکی در وجود این گونه آیات برای عموم انسانها نیست ولی در عین حال وجود متشابه در قرآن ضرر به جنبه هدایتگری قرآن نمی زند زیرا:
اوّلاً: وجود آنها نسبت به آیات محکمات اندک است
ثانیا: در جنب کتاب خداوند افراد معصوم وجود داشته و دارند که مرجع مردم در حل تشابه از این گونه آیاتند و آنان همان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام میباشند
3⃣ خط تفریط
در مقابل خط سابق، گروهی معتقدند که تمام آیات قرآن از نوعی تشابه برخوردارند ولذا نمی توان بدون بیان معصوم از آنها بهره برد آنان با این دیدگاه خود ظواهر قرآن را از اعتبار ساقط کرده اند و در ادعای خود به برخی آیات از قبیل:
اَللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتاباً مُّتَشابِهاً» «خداوند بهترین سخن را نازل کرده، کتابی که آیاتش (در لطف و زیبایی و عمق و محتوا) همانند یکدیگر است » و نیز به برخی روایات؛ از قبیل: «إنما یعرف القرآن من خوطب به» تمسک کرده اند
🔷این دیدگاه نیز خالی از اشکال نیست زیرا:
اوّلاً: با برخی از آیات دیگر سازگاری ندارد؛ از قبیل:
«أَفَلَا یتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَی
قُلُوبٍ أَقْفالُهَا»؛
«آیا آنها در قرآن تدبر نمی کنند، یا بر دل هایشان قفل نهاده شده است؟! » و نیز با روایاتی که قرآن را مرجع هر چیز خصوصاً هنگام فتنهها قرار داده سازگاری ندارد
📚کافی، ج ۲، ص ۵۹۸، ح ۲
📚
ثانیاً: در مورد آیه سوره زمر تعبیر به تشابه درباره کتاب یعنی قرآن به جهت هم سنخ بودن آیات قرآن و شبیه بودن با یکدیگر در جودت کلام و ایفای معنا و قوت تعبیر است
🆔 @samsaamakbar