Ақл ва ҳиссиётлар қарорлар қабул қилишда қандай рол ўйнайди?Ақл ва ҳиссиётлар ўзаро боғлиқ бўлса-да, улар бир-биридан фарқ қиладиган, лекин бир-бирини тўлдирадиган икки хил психологик жараёндир. Уларнинг алоҳида рол ўйнаши билан бирга, улар биргаликда ишлайди ва инсоннинг қарор қабул қилишида муҳим таъсир кўрсатади.
Ақл ва ҳиссиётларнинг боғлиқлиги
Ақл ва ҳиссиётлар бир-бирига таянади ва инсоннинг хулқ-атвори ёки қарорларига таъсир кўрсатади:
1. Ҳиссиётлар қарорларни бошқаради:
• Ҳиссиётлар қарор қабул қилиш жараёнида “йўналиш белгиси” бўлиб хизмат қилади. Масалан, қўрқув хавфдан қочишга, қувонч эса ижобий йўналишда ҳаракат қилишга ундайди.
• Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, ҳиссиётларни бошқара олмайдиган одамлар кўпинча нотўғри қарорлар қабул қилишади, чунки улар хавф ва фойдани аниқ баҳолай олмайдилар.
2. Ақл ҳиссиётларни бошқаради:
• Ақл ҳиссиётларни таҳлил қилади ва бошқаради. Масалан, кимдир сизни ғазаблантирганида, ақлингиз ҳиссий реакция кўрсатишни тўхтатиб, вазиятни тинчлик билан ҳал қилишга йўналтиради.
3. Интеграция:
• Идеал ҳолатда, инсон қарор қабул қилишда ақл ва ҳиссиётларни мувозанатда ишлатади. Бу баланс ҳиссий қарорларнинг мантиқий асосини топишга ва мантиқий қарорларнинг ҳиссий қийматини тушунишга ёрдам беради.
Мисоллар айтаман:
1. Фақат ҳиссиётга асосланган қарор:
• Катта харид қилишда, одам фақат қизиқиш ва завқ билан қарор қабул қилади, лекин кейинчалик молиявий оқибатлар ҳақида ўйлаб афсусланади.
2. Фақат ақлга асосланган қарор:
• Карьера танлашда фақат пул ва мантиқий фойдага асосланиб қарор қилиш, лекин иш завқ келтирмаслиги сабабли руҳий чарчашга олиб келиши мумкин.
3. Ақл ва ҳиссиётнинг уйғунлиги:
• Инсон қизиққан соҳа бўйича иш танласа ва бу соҳа иқтисодий жиҳатдан ҳам фойдали бўлса, қарор ақл ва ҳиссиётнинг муваффақиятли комбинацияси бўлади.
Хулоса
• Ақл ва ҳиссиётлар бир нарса эмас, лекин улар бир-бирини тўлдиради. •
Ҳиссиётлар тезкор жавоб беради, ақл эса уларни мувозанатга келтиради ва узоқ муддатли оқибатларни ҳисобга олади.
• Идеал қарорлар ақл ва ҳиссиётларнинг уйғунлашган ҳолатида қабул қилинади.
Давоми бор…Сиз қандай ҳолатларда кўпроқ ҳиссиётларга ёки ақлга таянасиз? Бу мувозанатни қандай сақлашга ҳаракат қиласиз?
Ҳақиқат
