خالکوبی در ایران به ادوار بسیار قدیم تاریخی باز میگردد .
تندیسههایی در پازیریک و لرستان از دوره هخامنشیان یافت شدهاست که نشان خالکوبی بر بدنشان بودهاست .
مولوی در مثنوی معنوی، در ضمن داستان پهلوانی (شیر بی یال و دم) به عمل خالکوبی با عنوان کبودی زدن اشاره میکند
شیوه خالکوبی، با اندک تفاوت در همه جای ایران یکسان بودهاست.
ابتدا نقش را با سوزنی بر پوست حک میکردند تا اندکی خون بیاید. سپس ماده رنگی را بر این زخم قرار میدادهاند تا به تدریج جذب پوست شود.
ماده رنگی میتوانسته شامل نیل، سرمه، دوده چراغ، آب تره یا هر رنگ طبیعی ماندگار دیگر بصورت مایع یا جامد باشد که به آن خالکوبی گوشتی میگویند و به خاطر دلایلی از جمله خون آمدن و خطرات بهداشتی آن، این کار حرام اعلام شده است؛
زنان معمولاً برای زیباتر شدن اقدام به خالکوبی یا روی به طرح حنا ، ایجاد نقش و نگار های ظریف با خطوط منحنی به دست و پا روی می آوردن
گاه خالکوبی نیز به دلایل خرافی همچون افزون شدن مهر شوهر، سپید بختی و یا دورکردن چشم بد این عمل را انجام میدادهاند.
محل خالکوبی بستگی به دلیل خالکوبی داشتهاست. عموم زنان مچ پا، دست و میان دو ابرو و کنج لب و زیرچانه و روی گونه را خال میکوبیدند و زنان بدکار نیز معمولا پشت دست و روی ساعد را خالکوبی میکردند .
اما در میان مردان تهران، خالکوبی عمدتاً از نشانههای جوانان بیبند و بار بوده است.
اینان گاه شکل و اسم پهلوانان شاهنامه یا نامهای دوستان و معشوقه خود را گاه به خطی خوش و گاه به خطی زشت خالکوبی میکردند.
طرح بوته گل یا گنجشک در زیر گردن برای زیبایی به کار میرفتهاست. نقش سرو و یا بوته گل بر سینه و خال تکی بر چانه و یا میان دو ابرو، همگی از خالهای زیباکننده بودهاند. خال محبت بر زبان نقش میشدهاست و خال چشم بد و افزونی مهر شوهر
پهلوانان و شبه پهلوانان، معمولاً خال را بر بازو یا سینه و به نقش شیر و اژدها میکشیدند. شاید این کار بر ابهت آنان می افزود.
البته مدت ها بود که خالکوبی از مد افتاده بود، اما چند سالی است که با شمایل عجیب و غریبی رواج پیدا کرده است.
خالکوبی عموما مورد اقبال همه نبوده؛ قهرمان میرزا سالور ملقب به عین السلطنه در روزنامه خاطرات خود، درباب خالکوبیهای زمانه خودش مینویسد:
"... با آن خالها و خطها و رنگک و زلف بچه - که مثل فیل نقاشی بودند و تمام بدن را مثل وحشیهای دنیا از خال رنگ کرده - بعضیها اکنون دارند که انسان رغبت نگاه کردن نمیکند."
درباب خالکوبی، من از سه کتاب خاطرات عین السلطنه، تصحیح استاد ایرج افشار، چاپ انتشارات اساطیر، ۱۳۷۴، تهران طهران قدیم نوشته جعفر شهریباف چاپ انتشارات معین و خشت تا خشت، محمود کتیرایی. موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، ۱۳۴۵، تهران؛ بهره بردم.
#تصویر_نگاری #جامعه_شناسی_تاریخی #جامعه_نگاری_تاریخی#تاریخ_اجتماعی_ایرانیادداشتها و کوتاه نوشتههای ایران پژوهی سیدسعید میرمحمدصادق
با اندکی تغییر
🇮🇷🇦🇫🇹🇯『
@khorasanirani』
『
@khorsniha 』