بریده‌ها و براده‌ها

#فربهی_مناسکی

در راستای توسعه تقویم شیعی و مناسبت سازی:
"17 رمضان: سالروز درگذشت عایشه"


به نظر می‌رسد در چند سال اخیر، حجم توهین به عایشه ـ همسر پیامبر(ص) ـ در برخی محافل شیعی رشد محسوسی داشته است. تا جایی که حتی از تعبیر «عایشه‌کشان» (شبیه «عمرکشان») برای سالمرگ او استفاده می‌کنند. نکته‌ی جالب توجه آن است که در این ابراز نفرت مذهبی، گرچه جریان‌های «تشیع هویتی» و «تشیع سنتی» پیشقراول‌اند، اما حامیان «تشیع سیاسی» نیز سهم دارند. این علیرغم فتوایی است که آیت‌الله خامنه‌ای در سال 1389 و در پاسخ استفتای جمعی از علمای احساء صادر کرده و در آن «اهانت به نمادهای برادران اهل سنت از جمله اتهام زنی به همسر پیامبر اسلام» را «حرام» اعلام کرد.
اقبال «هیئتی‌های حزب‌اللهی» به این ادبیات یا لااقل سکوت در قبال ترویج آن (که برخلاف فتوای رهبری است)، نشان می‌دهد فقه در مهار تعصبات فرقه‌ای چندان کارآمد نیست و هویت‌سازی شیعی، منطق مستقل خود را دارد.

1398/3/2
@mohsenhesammazaheri

‏یکی از نشانه‌های ‎#فربهی_مناسکی همین است که اولین روز سال نو، فضای رسانه ملی سوگوارانه است. چرا؟ چون شب وفات حضرت زینب است. مناسبتی که تنها چند سالی‌ست در تقویم مناسکی شیعه چنین پررنگ شده.
درین مورد خاص، به موازات انگیزه‌های مذهبی (هویت فرقه ای) و اقتصادی (بازار مداحی)، عامل سیاسی (جنگ سوریه) نیز موثر بوده است.

1398/1/1
#فربهی_مناسکی
@mohsenhesammazaheri

روند کپی‌برداری و شبیه‌سازی مناسک و تشریفات زیارت شیعی درباره‌ی مزار آیت‌الله خمینی کماکان ادامه دارد. بعد از ضریح و بارگاه و صحن و سرا و زیارتنامه حالا کار به «همایش خادمین افتخاری[!] آستان مقدس[!] حضرت امام‌خمینی(س)» رسیده است و احتمالاً فرداروز به افتتاح «دفتر شفایافتگان» و موقوفات و اهدای نمک و پارچه‌ی تبرکی هم خواهد رسید. این بدعت‌های خطرناک، بیش از هر چیز به باور مذهبی مردم ضربه زده و خواهد زد.
یک نمونه‌ی آشکار از غلبه‌ی ملاحظات سیاسی و باندی بر منافع ملی همین است که اصلاح‌طلبان این اشرافیت سیاسی و مذهبیِ خمینی‌ها را می‌بینند و با سکوت از کنار آن می‌گذرند. همین تسامح، حاشیه‌ی امنی را فراهم آورده که «آستان مقدس امام‌خمینی» هم از بودجه‌ی سالانه‌ی کشور ارتزاق ‌کند و هم حتی از بودجه‌ی سالانه‌ی شهر تهران. البته این ناده‌یده‌انگاری و تسامح اصلاح‌طلبان قابل درک است. هرچه باشد آن‌ها هم به عنوان جریان سیاسی برای فعالیت در یک جامعه‌ی مذهبی به چنین پایگاه مذهبی‌ای نیازمندند. وقتی دست‌شان از تولیت‌ اغلب بقاع و اماکن متبرکه کشور کوتاه است، آن‌ها هم به یک «حرم» نیاز دارند که به وقتش نمایش مذهبی‌شان را در آن‌جا اجرا کنند. وگرنه اگر یک‌دهم حساسیتی که رسانه‌ها و فعالان سیاسی و نخبگان به عملکرد آستان قدس رضوی نشان می‌دهند (و در جای خود حساسیتی به‌جا و درست است) یا یک‌دهم واکنشی که به بودجه‌ی موسسه‌ی امام‌خمینی و جامعة‌ المصطفی نشان می‌دهند (که آن‌هم در جای خود به‌‌جا و درست است) را به عملکرد و بودجه‌ی تولیت حرم امام‌خمینی نشان می‌دادند، شاید کار به این‌جا نمی‌رسید.

پ.ن.
فقط این‌که سال‌ها بعد، وقتی کسانی دیگر مشابه همین رویه را درباره‌ی مرقد رهبر بعدی در پیش گرفتند، ناظران خاموش امروز دیگر حق اعتراض نخواهند داشت.


#فربهی_مناسکی
#نقد_سیاستهای_مذهبی_جمهوری_اسلامی

http://s9.picofile.com/file/8354022942/123.jpg

@mohsenhesammazaheri

نمونه‌ای دیگر از توسعه تقویم شیعی و آیین‌سازی:
«سالروز حضور امام‌عسکری(ع) در شهر گرگان»

نکته جالب درباره این مراسم آن است که در موارد قبلی، مستند مناسبت سازی روایت‌های تاریخی (ولو ضعیف) بودند. اما درینجا برپایه مناقب مناسبت سازی شده! یعنی روایت حضور امام یازدهم در گرگان با طی الارض.

#فربهی_مناسکی

@mohsenhesammazaheri

🔸قرآن مطلا و آدرس‌های غلط🔸

✍️محسن حسام مظاهری


پرسش و پاسخ منتشرشده توسط دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگر سخنانی که این چند روز در دفاع از ‎#قرآن_مطلا گفته شده (ازجمله پاسخ‌ دکتر هادی انصاری) نشان می‌دهد مدافعان این اقدام، ظاهراً هنوز نفهمیده‌اند یا نخواسته‌اند بفهمند مسأله‌ی اصلی چیست و اشکال کار کجاست.
ساده‌اندیشانه می‌خواهند موضوع را به مواردی چون ارزش مادی اثر و میزان طلای به کاررفته و منبع تأمین آن و نیت سازنده‌اش تقلیل دهند! ‎حال‌آن‌که مسأله‌ به‌مراتب فراتر از این‌هاست.

قرآن مطلا تنها قطعه‌ی کوچکی است از پازلی که واقعیتِ تشیع ایرانیِ‌ معاصر را تصویر می‌کند:
حرم‌هایی که روزبه‌روز بر مساحت‌شان و تجملات‌شان افزوده می‌شود؛ حوزه‌ها و مؤسسات حوزوی که عریض و طویل‌تر می‌شوند؛ مساجد و حسینیه‌هایی که تجملاتی‌تر و اعیانی‌تر می‌شوند؛ مناسک و آیین‌هایی که سال به سال بر شمارشان و گستره‌شان افزوده می‌شود؛ و... در مقابل، جامعه‌ی شیعی که گرفتار انواع آسیب‌های اجتماعی و اخلاقی و اقتصادی (فقر و فساد و نابرابری و بی‌عدالتی) است.

مسأله‌ی اصلی، فروکاست امر قدسی به ‎#نمایش_مذهبی است. روندی که در سال‌های اخیر و با حمایت و عاملیت مستقیم برخی مراجع تقلید و روحانیون از یک سو و نظام سیاسی از سوی دیگر شتاب گرفته است.

مسأله‌ی اصلی، روند توسعه‌ی سخت‌افزاری تشیع به‌موازات سکون و چه‌بسا افول نرم‌افزاری آن است.

مسأله‌ی اصلی ‎#فربهی_مناسکی و نمایشی‌شدن فزاینده‌ی دین‌داری است؛ به‌موازات روند نزولی ابعاد اخلاقی و هنجاری دین.

مسأله‌ی اصلی، تقلیل شئون مرجعیت به اداره‌ی سازمان دینی (در تعامل دوسویه با نهاد قدرت) و کارگزاری مناسک (با کلیدواژه‌ی «تعظیم شعائر») است.

مسأله‌‌ی اصلی این است که سازمان دینی (روحانیت و مرجعیت) سال‌هاست وظیفه‌ی راهبری و نمایندگی‌ جامعه‌ی دین‌داران را فروگذارده. سال‌هاست دیگر علما و روحانیون،‌ زبان توده‌ی مردم نیستند و نمی‌توانند باشند. (انفعال و سکوت و غیبت جریان مذهبی در اعتراضات مردمی اخیر یک نشانه‌اش.)

مسأله‌ی اصلی، بیگانگی روبه‌تزایدِ سازمان دینی و متولیانش است با مسایل و واقعیت‌های اجتماعی. نه این‌که مثلاً این قرآن طلاست یا مطلا، و در آن 4 گرم طلا به کاررفته یا 40 کیلو و به چه کسی فروخته خواهد شد.

لطفاً آدرس غلط ندهید! لااقل به خودتان!


#نقد_سیاستهای_دینی_جمهوری_اسلامی
yon.ir/PaZYr
@mohsenhesammazaheri

رشد تشیع: سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری؟

محسن‌حسام مظاهری


1
مقطعی که در آن هستیم را می‌توان دوره‌ی «رشد سخت‌افزاری» و به‌عبارت دیگر «رشد وجوه مادی و عینی تشیع» دانست. آشکارترین مصداق این رشد، ساخت، بازسازی، نوسازی، تجهیز و توسعه‌ی فیزیکی بناهای شیعی به‌خصوص زیارتگاه‌ها در ایرانِ یکی دو دهه‌ی اخیر و در عراقِ پساصدام است. آغازگر این روند، توسعه‌ی حرم رضوی بود. این حرم، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و طی توسعه‌ای تدریجی از دوره‌ی تیموری تا پهلوی (بیش از پنج قرن) به مساحتی حدود 12 هکتار رسیده بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در دوره‌ای سی‌ساله، این مساحت بیش از شش‌برابر شد و امروزه به حدود 70 هکتار رسیده است.

2
توسعه‌ی حرم رضوی، الگویی شد برای توسعه‌ی دیگر اماکن مشابه. در ایران، مشخصاً حرم‌های حضرت معصومه (قم)، شاهچراغ (شیراز) و حضرت عبدالعظیم (ری) توسط «آستان»‌های خود توسعه‌ای بی‌نظیر یافتند. در عراق نیز روندی مشابه با شتابی بیشتر (احتمالا‌ً برای جبران توقف تاریخی ناشی از حکومت صدام) پیش گرفته شد و تولیت‌های حرم امامان شیعه در کربلا و نجف و کاظمین و سامرا، در رقابتی نه‌چنان پنهان به ساخت‌وساز و توسعه‌ی حرم‌های تحت‌ تولیت خود همت گماشتند. پیشتاز این توسعه، عتبه‌ی حسینی است که طبق برنامه‌ی ستاد بازسازی عتبات قرار است مساحت آن با رشدی سی برابر به حدود 30 هکتار برسد (لینک: http://yon.ir/hObNZ).
روند توسعه‌ی فیزیکی اماکن شیعی در سوریه نیز دنبال می‌شد که البته جنگ خانمان‌سوز آن را متوقف کرد. در سطحی پایین‌تر، اما به همان شتاب، امامزاده‌ها نیز در ایران و عراق یکی دو دهه‌ی اخیر سروشکل متفاوتی گرفته‌اند. بسیاری از امامزاده‌ها از یک اتاقک یا ساختمانی کوچک و ضریحی ساده تبدیل به «آستان»ی با ساختمان‌های بزرگ و گسترده و سازمانی عریض طویل شده‌اند. به‌علاوه امامزاده‌هایی هم از نو ساخته شدند (نظیر امامزاده‌ی تازه‌تأسیس ‌«شاه‌کرم» جنب فرودگاه اصفهان که از نظر مساحت یکی از بزرگترین بناهای مذهبی کشور محسوب می‌شود). علاوه بر توسعه‌ی فیزیکی، تزیین و تجمل اماکن شیعی (اعم از ساخت و تعویض ضریح‌، مطلا‌کردن گنبد، تزیین فضای داخلی، صحن‌سازی و...) نیز در دوره‌ی ما رونق یافته است.

3
توسعه‌ی سخت‌افزاری تشیع در داخل جامعه‌ی شیعی تاکنون چندان منازعی نداشته است. هم خوشایند نخبگان این مذهب بوده و هم توده‌اش. علما و مراجع تقلید شیعه نوعاً مشوق هرگونه توسعه‌ای در تشیع هستند. چراکه آن را مصداق «ترویج مکتب حقه‌ی جعفری» و «گسترش شعایر الاهی» می‌دانند. نذورات فراوانی که عامه‌ی شیعیان حتی آن‌ها که تمکن مالی چندانی ندارند و خیرات و تبرعاتی که متمولین و تجار شیعه در این راه خرج می‌کنند، نشان می‌دهد این توسعه‌ها با مذاق‌ توده هم کاملاً سازگار است.

4
اما چه منطق و توجیهی پشت این توسعه است؟ متولیان اماکن شیعی معمولاً برای کار خود دلایلی «مذهبی» بیان می‌کنند؛ نظیر تکریم و تعظیم اهل‌بیت و افزایش کیفیت زیارت از طریق ارتقای امکانات رفاهی و خدمت‌رسانی به زایران. ولی پنهان نیست که این قبیل دلایل به‌تنهایی در ظهور روند توسعه‌ی مذکور دخیل نیستند و فهرستی از دلایل گوناگون را در این روند می‌توان مؤثر دانست. از عوامل «سیاسی» (نظیر بسط نفوذ سیاسی ایران در عراق و نیز رقابت سیاسی ـ مذهبی ایران و عربستان) تا «اقتصادی» (نظیر سود فراوان ناشی از اداره‌ی آستان‌ها، فعالیت‌های تجاری و کسب درآمد از بازارهایی مانند فروش قبر)، و از منافع منطقه‌ای (نظیر رقابت‌های میان‌شهری و میان‌روستایی) تا منافع شخصی و گروهی متولیان.

5
فارغ از این مسایل، پرسشی که به ذهن می‌رسد این است که آیا تشیع در دوره‌ی اخیر، به‌موازات این توسعه‌ی سخت‌افزاری در زمینه‌ی نرم‌افزار نیز رشد چشمگیری داشته است؟ افزایش مساحت اماکن شیعی آیا با گسترش جغرافیای نظری و فکری و اندیشگانی شیعیان نیز توأم بوده است؟ به‌نظر می‌رسد پاسخ مثبت به این پرسش، دشوار است.

#مطالعات_فرهنگ_شیعی
#نقد_سیاستهای_دینی_جمهوری_اسلامی
#شیعه_شناسی_انضمامی
#فربهی_مناسکی #تشیع_هیئتی

@mohsenhesammazaheri