✍ هر شکی سازنده نیست
▫️ هومن عباسپور
🔹 درست میگویند که
ویراستار باید شک کند، ولی شک او باید سازنده باشد.
سالها پیش که در صداوسیما بودم، یک گزارشگر کُشتی تلفن کرد و گفت
ویراستار شبکۀ سه به او گفته دیگر اصطلاح «خاک کردن» را به کار نبَرَد، چون «خاک کردن» یعنی «دفن کردن» و وقتی میگوید «دبیر حریف را خاک میکند» یعنی دفنش میکند. با
ویراستار صحبت کردم. هنوز سرِ حرفش بود و خیال میکرد کشف بزرگی هم کرده. برایش توضیح دادم که هر کلمهای ممکن است بیش از یک معنی داشته باشد و راهنماییاش کردم که هر جا به معنای کلمهای شک میکند، بلافاصله به فرهنگهای فارسی معتبر مراجعه کند ــ آن زمان هنوز اینترنت نبود ــ و آخر گفتم
ویراستار متون و برنامههای ورزشی باید بداند که کُشتی از ورزشهای سنتی ایران است و اصطلاحاتش غالباً اصیل و جاافتاده است.
یک بار روی میز کارم یادداشتی از یکی از ویراستاران دیدم که نوشته بود: «علی مریم را به چشم "خواهری" میبیند» یا «علی مریم را به چشم "برادری" میبیند»؟ این
ویراستار هم میتوانست به اولین فرهنگ معتبری که دمدست داشت مراجعه کند ــ آن زمان هم هنوز اینترنت نبود. «به چشم چیزی کسی را دیدن» یعنی کسی را با آن حالت در نظر داشتن، پس قاعدتاً علی مریم را باید به چشم خواهری ببیند.
کسانی هم هستند که حرفها و کلمههایی را که یک ترکیب را میسازند جداجدا معنی میکنند و به کشفیات غریبی میرسند. مثلاً عدهای میگویند «بر» و «ضد» هردو معنی متضاد دارند، پس «برضدِ کسی» یعنی «به نفع آن شخص». عدهای هم که میگویند «و یا» و «یا» تفاوت معنایی دارند دچار همین شک مخرباند و باید به منابع مراجعه کنند و یاد بگیرند که واو عطف قبل از حروف عطف (حروف پیوند همپایگی) قرار میگیرد و معنیشان را عوض نمیکند: هم... و هم؛ نه... و نه؛ خواه... و خواه. این افراد توجه نمیکنند که این حروف در ترکیب معنای دیگری ممکن است بدهد. توجه داشته باشید که ترکیب «و/یا» دو معنی دارد و موضوع دیگری است.
باری، به محض اینکه به کلمهای، عبارتی، جملهای شک میکنیم، اولین راهش این است که به منابع مانند فرهنگها و کتابهای مرجع معتبر مراجعه کنیم و قبل از اینکه به کشفیات بزرگی برسیم، خیلی ساده شک خودمان را برطرف کنیم.
#ویرایش #ویراستار #هومن_عباسپور