✒ "روزنامه‌نگاری جدید"

🍁 مقابله با اخبار جعلی را از فنلاندی‌ها بیاموزیم.

سارا مارتیکا، آموزگاری در هامینلینا، در فنلاند، در یکی از درس‌های عادی مقالات جدیدی را در اختیار دانش‌آموزان پایه‌ی هشتمِ مقطع متوسطه قرار می‌دهد. آنها درباره‌ی این مقالات با یکدیگر بحث می‌کنند: هدف این مقاله چیست؟ چطور و در چه زمانی نوشته شده است؟ ادعاهای اصلیِ نویسنده چیست؟

سارا به دانش‌آموزان می‌گوید: «خوب یا خوشایند بودنِ هیچ حرفی به معنای درست یا موثق بودنش نیست.» او ماه گذشته در این کلاس سه ویدیوی تیک‌تاکی را به دانش‌آموزان نشان داد تا درباره‌ی انگیزه‌های سازندگان و تأثیر این ویدیوها بر دانش‌آموزان با یکدیگر بحث کنند. همچون دیگر معلمان در گوشه و کنارِ فنلاند، سارا نیز می‌خواهد در تشخیص اطلاعات نادرست به دانش‌آموزان کمک کند.

در اکتبر گذشته «مؤسسه‌ی جامعه‌ی باز» در صوفیه، پایتخت بلغارستان، نتایج ارزیابی‌ای را منتشر کرد که نشان می‌داد فنلاند برای پنجمین سالِ متوالی از نظر تاب‌آوری در برابر اطلاعات نادرست در صدر ۴۱ کشور اروپایی قرار گرفته است. به نظر کارشناسان، موفقیتِ فنلاند صرفاً نتیجه‌ی نظام آموزشیِ نیرومندش، یکی از بهترین نظام‌های آموزشی در دنیا، نیست، بلکه همچنین ثمره‌ی کوششی هماهنگ برای آموزش دانش‌آموزان درباره‌ی اخبار جعلی است. سواد رسانه‌ای، بخشی از برنامه‌ی آموزشیِ سراسری در فنلاند است که از مقطع پیش‌دبستانی آغاز می‌شود.

معلمان در فنلاند موظف‌اند که به دانش‌آموزان سواد رسانه‌ای بیاموزند، اما دست‌شان در شیوه‌ی تدریس باز است. خانم مارتیکا می‌گوید که از دانش‌آموزان می‌خواهد ویدیوها و عکس‌های خودشان را دستکاری کنند تا ببینند که دستکاریِ اطلاعات چقدر آسان است. آنا آیراس، معلمی در هلسینکی، می‌گوید که او و دانش‌آموزانش در موتورهای جست‌وجو به دنبال کلماتی مثل «واکسیناسیون» گشتند و سپس درباره‌ی طرزِ کارِ الگوریتم‌های جست‌وجو و اینکه چرا شاید همیشه اولین نتایج قابل‌اعتمادترین نتایج نباشد بحث کردند.

هرچند نوجوانانِ امروزی با شبکه‌های اجتماعی بزرگ شده‌اند، اما این به آن معنا نیست که با شیوه‌های تشخیص و مقابله با ویدیوهای دستکاری‌شده‌ی سیاست‌مداران یا اخبار جعلی در تیک‌تاک آشنایی دارند. در واقع، تحقیقی که پارسال در نشریه‌ی بریتانیاییِ روان‌شناسی رشد چاپ شد نشان داد که دوره‌ی نوجوانی می‌تواند یکی از زمان‌های اوج توطئه‌پنداری باشد. به نظر این پژوهشگران، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند در این امر نقش داشته باشند، زیرا بر عقاید نوجوانان درباره‌ی دنیا تأثیر می‌گذارند.

با وجود این، به نظر دولتِ فنلاند دسترسی به دانش‌آموزان و آموزش آنها از دیگر گروه‌ها آسان‌تر است. آقای لئو پِکالا، مدیر «مؤسسه‌ی ملیِ سمعی و بصریِ» فنلاند، که بر آموزش رسانه‌ای نظارت می‌کند، می‌گوید حالا که برنامه‌های آموزش کودکان و نوجوانان تثبیت شده، دولت کتابخانه‌ها را به مراکزی برای آموزش شیوه‌های تشخیص اطلاعاتِ گمراه‌کننده‌ی اینترنتی به افراد مسن‌تر تبدیل کرده است.

© از: کانال آسو (۱۴۰۲/۲/۵)

#⃣ #سواد_رسانه‌ای #رسانه‌های_اجتماعی #خبر

📚 ”چگونه سوگیری و تبلیغات را در رسانه‌ها تشخیص دهیم؟“ (۱۳۹۶)

✍🏻 تألیفِ ریچارد پل و لیندا اِلدر | ترجمهٔ مهدی خسروانی

«تقریباً همۀ رسانه‌های جهان مدعی‌اند که گزارش‌های خبری‌شان را به صورت مستقل، بی‌طرفانه، و محققانه تولید می‌کنند. مدعی‌اند که صرفاً به گزارش و توصیف ”واقعیت عینی“ می‌پردازند و از هر گونه نتیجه‌گیری و قضاوت پرهیز می‌کنند. از سوی دیگر، ادعا می‌کنند که رسانه‌های رقیب این واقعیت‌ها را به نحو توطئه‌آمیز تحریف کرده و به آن جهت می‌دهند.

آیا این مدعا درست است؟ آیا رسانۀ مستقل و بی‌طرف وجود دارد؟ ظاهراً پاسخ این پرسش‌ها منفی است. رسانه‌ها، حتی اگر (بر فرض محال) از صاحبان‌شان و از حکومت‌ها تأثیر نپذیرند، از فرهنگ و نظرگاه مخاطبان‌شان تأثیر می‌پذیرند. پوشش خبری غالب در یک جامعه بر اساس اصل‌های زیر عمل می‌کند:

”ماجرا از نظرگاه ما (و جامعۀ ما) چنین به نظر می‌رسد؛ بنابراین، ماجرا چنین است.“

”این واقعیت‌ها باورهای ما را تأیید می‌کنند؛ بنابراین، اینها مهم‌ترین واقعیت‌ها هستند.“

”این کشورها با ما دوست نیستند؛ بنابراین، این کشورها شایستۀ انتقادند.“

”این گزارش‌ها بیشترین جذابیت یا هیجان را برای خوانندگان ما دارند؛ بنابراین، اینها مهم‌ترین گزارش‌های خبری‌اند.“

کسانی که خبرها را نقّادانه دنبال می‌کنند تک‌تکِ این اصل‌ها را معکوس می‌کنند. کتاب حاضر نحوۀ انجام این کار را توضیح می‌دهد و بنابراین تأثیر سوگیری و تبلیغات بر اندیشیدنِ افراد را کاهش می‌دهد.» (از: جلد پشت کتاب)

🔗 فرهنگ نشر نو | دانلود بخشی از کتاب

#️⃣ #کتاب #رسانه #سواد_رسانه‌ای #سوگیری

🍁 درباره شایعه سنگسار و چند نکته دیگر

یکی دو روز است شایعه شده است که طالبان صفیه فیروزی، خلبان زن افغانستان، را سنگسار کرده است. ماجرا از آنجا آغاز می‌شود که روزنامه جمهوری اسلامی در ستون جهت اطلاع خود می‌نویسند: «برخلاف ادعاهای گروه تروریستی طالبان درباره حقوق زنان، این گروه یکی از خلبانان زن افغانستان را سنگسار کرد. صفیه فیروزی، یکی از چهار زن خلبان نیروی هوایی افغانستان، توسط طالبان سنگسار شد. تصویر و فیلم صحنه سنگسار این زن خلبان در فضای مجازی دست به دست می‌شود.» (۱۴۰۰/۶/۷)

این شایعه را برخی از رسانه‌ها، از جمله تلویزیون منوتو و اقتصادنیوز به نقل از این روزنامه و برخی دیگر، از جمله تجارت‌نیوز و شبکه راوی، به طور مستقل بازنشر کرده‌اند. «اگر بشماریم، شاید تعداد سایت‌های خبری ایرانی که خبر فیک سنگسار خلبان زن افغانستانی را باور و بازنشر کرده‌اند از ۱۰۰ تا بیشتر باشد. اما یک نفر از آنها نرفته منبع و منشأ خبر را پیدا کند و ببینید آیا درست است یا نه. خبرنگاران و رسانه‌داران زحمت چند دقیقه جست‌وجو را به خود نمی‌دهند.» (توییت علی پیرحسین‌لو؛ ۱۴۰۰/۶/۷)

تکذیب این شایعه
حالا رسانه‌ها یکی پس از دیگری دارند این شایعه را تکذیب می‌کنند. از همه جالب‌تر اینکه، تجارت‌نیوز، که خود به طور مستقل شایعه سنگسار را منتشر کرده بود، در تکذیبیه آورده است که «شایعه سنگسار صفیه فیروزی به دست طالبان، در روزهای اخیر به صورت گسترده‌ای در رسانه‌های افغانستان، ایران و دیگر کشورها منتشر شده است.» (۱۴۰۰/۶/۸) شایان ذکر است «تکذیبیه‌ها چندان فوروارد نمی‌شوند و به رؤیت کسانی که شایعات را باور کرده‌اند و با بازنشرشان ناخواسته کارمند کانال‌های زرد شده‌اند نمی‌رسند؛ حتی در صورت فوروارد شدن در گروه‌ها زیاد خوانده نمی‌شوند. در صورت خوانده شدن، زیاد باور نمی‌شوند. وقتی به رؤیت کسانی برسند و خوانده شوند و باور شوند؛ در موارد متعدد، پس از مدتی، شایعه در ذهن‌شان هست، اما تکذیبش نه!» (اندیشه‌سرا)

آیا می‌توان به دشمنان بهتان زد؟
پاسخ آشکارا منفی است. از نظر اخلاقی، نباید و نمی‌توان حتی به دشمنان نسبت دروغ داد. در قرآن نیز می‌خوانیم: دشمنی با گروهی بر آن‌تان ندارد که عدالت نورزید. عدالت بورزید که به تقوا نزدیک‌تر است. (مائده: ۸) (در این باره اینجا را نیز بخوانید.) جنایتکاری طالبان اظهرمن‌الشمس است و نیازی به شایعه، دروغ و ... ندارد. باید توجه کرد وقتی یک شایعه درباره جنایتی که طالبان مرتکب نشده است دست به دست می‌شود دفعه بعد که یک خبر موثق از جنایت طالبان منتشر شود کاربران کمتر باور می‌کنند.

طالبان و رسانه‌های اجتماعی
امروزه طالبان در رسانه‌های اجتماعی حضور پررنگ و گسترده‌ای دارد، چرا که به قدرت رسانه‌ها پی برده است. چندی پیش واشنگتن‌پست مقاله‌ای در این باره منتشر کرد با این عنوان: «طالبانِ امروز چنان ماهرانه از رسانه‌های اجتماعی بهره می‌برد که کمتر پیش می‌آید قوانین آن را نقض کند.» در این مقاله حتی این پرسش مطرح شده است که چطور است که دونالد ترامپ از توییتر منع شده است، اما افراد طالبان منع نیستند. در پاسخ آمده است که توییت‌های ترامپ سال‌ها بود که قوانین این پلتفورم درباره گفتار نفرت‌انگیز و خشونت‌انگیزی را به چالش می‌کشید، اما طالبانِ امروز چنین نمی‌کند. (۱۴۰۰/۵/۲۷) «تو خود حدیث مفصل بخوان ازین مجمل.»

#️⃣ #طالبان #رسانه #سواد_رسانه‌ای

🔸شکایت ستاد انتخابات وزارت کشور را از خبرگزاری فارس به خاطر اعلام خبرصحیح اسامی کاندیدای احراز صلاحیت شده انتخابات سیزدهم ریاست جمهوری ، نمونه‌ای از #سواد‌_رسانه‌ای پایین مسئولان، غلبه #نگاه_امنیتی آن‌ها در مورد رسانه‌ها و بی‌توجهی به تحولات رسانه‌ای و تغییر در ذائقه مخاطبان و دسترسی‌های آنان می‌دانم .

🔹به نظر می‌رسد آقایان هم خودشان را در چند دهه قبل جا گذاشته‌اند و هم باتاسف این موضوع را نمی‌دانند.

🔹چگونه با این نگاه انتظار دارند مردم مخاطبان رسانه‌های داخلی باشند و بازدارندگی‌رسانه‌ای محقق شود؟


#ایران #انتخابات_۱۴۰۰ #خبرگزاری_فارس #وزارت_کشور #ستاد_انتخابات

#دکتراکبرنصراللهی👇
اینستاگرام |توئیتر |تلگرام
🅰 @Akbarnasrollahi

#سواد_رسانه‌ای #ارتباطات
🔸سه جنبه سواد رسانه‌ای
▫️#یونس_شکرخواه
سه جنبه سواد رسانه‌ای عبارتند از:
الف: ارتقای آگاهی نسبت به رژیم مصرف رسانه‌ای و یا به عبارت بهتر تعیین میزان و نحوه مصرف غذای رسانه‌ای از منابع رسانه‌ای گوناگون که در یک کلام همان محتوای رسانه‌هاست
ب: آموزش مهارت‌های مطالعه یا تماشای انتقادی
ج: تجزیه و تحلیل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی رسانه‌ها که در نگاه اول قابل مشاهده نیست.
بنابراین اولین نکته در موضوع سواد رسانه‌ای توجه داشتن به میزان و نسبت مصرف از هر رسانه در رنگین‌کمان رسانه‌هاست و سپس توجه با این نکته دیدن و خواندن و شنیدن عمدتا باید از موضع انتقادی باشد و سومین نکته اینکه به نقش دست‌اندرکاران و مالکان رسانه‌ها هم باید توجه داشت.
شاید بتوان گفت تلقی‌های نوتر و امروزی‌تر از سواد رسانه‌ای، بیشتر بر جنبه دست‌اندرکاران و مالکان #رسانه‌ها متمرکز است و لذا مقابله با کارکردهای رسانه‌های بزرگ غالب را دستور کار دارد و در واقع کالبدشکافی رسانه‌هایی را که هدف شان تامین #هژمونی_فرهنگی؛ تعمیم #فلسفه_سیاسی و حفظ قدرت‌هائی است که خود این رسانه‌ها محصول آنها هستند.

📚 فایل pdf کتاب «برای درک رسانه‌ها»
📝 نویسنده: مارشال مک لوهان

#سواد_رسانه‌ای

🔰 برای بیشتر دانستن از رسانه، به کانال رسان‌آ بپیوندید.
🌐 @resan_a