◙برخاسته از تاریکی، خفته در روشنایی
امروز عصر که میخواستم محل کار را ترک کنم، در اتاق حسابداری درنگی کردم. روی تختۀ اتاق همکاران، این سخن نغز به خطی زیبا نوشته بود که گفتند کار آقای عزیزی است:
تو دو تن هستی:
یکی بیدار در ظلمت
و دیگری، خفته در نور.
زیر این عبارت، نام شمس تبریزی آمده بود. هرچه به ذهنم فشار آوردم، یادم نیامد که در مقالات شمس آن را خوانده باشم. مقالات شمس، یگانه منبع سخنان شمس تبریزی است و یادداشتهایی است که مریدان مولانا و شمس از گفتارهای شطح گونۀ او نوشتهاند.
این جمله مرا رها نکرد. به خانه آمدم و در اینترنت آن را جستجو کردم. در اغلب جاها به اسم شمس تبریزی بود. فقط در یک منبع، آن را به نقل از
#سروش_نوجوان، جزو گزینگویههای
#جبران_خلیل_جبران آورده بودند. به آقای محمد شریفی، دوست عزیزم که کتاب
#پیامبر جبران خلیل جبران را ترجمه کرده، پیام دادم که آیا این عبارت برایش آشناست و آن را درآثار جبران دیده است، پس از چندی پیام ایشان آمد که: آن جمله، ترجمان سخنی از جبران خلیل جبران در کتاب «ماسهها و کف» است، به این عبارت:
Every man is two men:
One is awake in the darkness,
The other asleep in the light.
از راهنمایی ایشان بسیار شادمان شدم و به جستجوی بیشتر پرداختم.
جبران خلیل جبران، نویسندۀ نامدار لبنانی، کتاب «ماسهها و کف» را در سال ۱۹۲۶ نوشته است. این کتاب، چکیدۀ اندیشههای او در قالب ۳۲۲ جملۀ قصار بسیار زیبا و ژرف است. وی در مقدمۀ کتاب، فروتنانه آورده است: این کتاب کوچک، بزرگتر از نامش نیست: مشتی ماسه و کف است؛ در تلاقی ساحل و دریا.
«ماسهها و کف» چندین نوبت به زبان فارسی ترجمه شده و عبارات بالا را هر مترجمی، به گونهای به فارسی بر گردانده است. توانستم متن دو ترجمه را در اینترنت بیابم.
▪️ ترجمۀ خانم نجمه موسوی:
در هر انسانی دو موجود زندگی میکنند
یکی که از تاریکیها برخاسته،
و آن دیگری که در روشنایی نشسته است.
(ماسه و کف، ۱۳۷۶، ص ۸۶)
▪️ ترجمۀ آقای حیدر شجاعی:
دو شخص در درون شماست
یکی در تاریکی بیدار است
و دیگری خفته در نور.
(ماسه و کف، ۱۳۸۵، ص ۱۰۰)
اما دوست داشتم بدانم، آن ترجمۀ موجز و رسا از سخن جبران خلیل جبران، پرداختۀ ذهن و زبان کیست. یادم آمد مرحوم
#سید_حسن_حسینی، شاعر و مترجم معاصر، گزیدهای از آثار جبران خلیل جبران را در کتابی به نام
#حمام_روح ترجمه کرده است. این کتاب، به سال ۶۵ توسط حوزۀ هنری منتشر شده و من آن را همان سال خریدم و در کتابخانهام موجود بود. کتاب را بعد از ۳۲ سال تورق کردم و آن عبارت را در صفحۀ ۱۳۰ یافتم.
تو دو تن هستی:
یکی بیدار در ظلمت
و دیگری خفته در نور.
چیزی که برای من در این جستجو جالب بود، گردش این عبارت در ذهن افراد مختلف و انتساب یافتن آن به شمس تبریزی است. و این خود، یکی از آفتهای فضای مجازی را بر ملا میکند و آن، چسباندن اشعار و اقوال دیگران به بزرگان شعر و اندیشه است. ما باید با این آفت، مبارزه کنیم. باید تا از درستی و نادرستی قولی، یا مرجع گفتاری مطمئن نشدیم، آن قول یا گویندۀ آن را نشر ندهیم. شاید گفته شود که اصل سخن مهم است و چه اهمیت دارد که شمس تبریزی آن را گفته باشد یا جبران خلیل جبران؟ اهمیتش آنجاست که ذهن ما عادت میکند به پذیرفتن هر نقل قولی از هر کسی و دنبال صحت و سقم آن بر نمیآییم. در مراودات روزانه، بارها از این ناحیه آسیب دیدهایم و به نقل قولهای نادرست، بدون تحقیق در درستی آن، اعتماد کرده و دست به قضاوت زدهایم. بعدها که اصل ماجرا روشن شده، شرمندگی آن برای ما مانده است و بس. بیایید تا از درستی یا نادرستی سخنی یا گویندۀ سخنی مطمئن نیستیم، آن را نشر ندهیم. این یک وظیفۀ اخلاقی است.
#علی_میرافضلی دوشنبه ۲۵ تیر ۹۷
@jaliyat@otagheabii