کانال پژوهشی کاشان شناسی

به نام خدا
پیرو دعوت دغدغه‌مندان میراث فرهنگی به گفتگو درباره تخریب آب‌انبار و معبر میدان حسینیه توی‌ده، و در پی قول مساعد مسئولین شهرستان به پیگیری جدی این موضوع، به عرض می‌رساند برای نشان دادن حسن نیت، برنامه گفتگو در فضای حسینیه توی‌ده واقع در جنب میدان و محوطه آب انبار برگزار می‌شود، از همه دوستانی که در این باره نظرات انتقادی دارند، برای گفتگوی صمیمانه و مسالمت‌آمیز دعوت می‌شود.
امیدواریم نمایندگان محترم شورای شهر، شهردار، رئیس میراث و ریاست اوقاف شهرستان هم ما را همراهی کنند تا به اتفاق نظر سازنده برسیم.
زمان: جمعه ۱۸/ ۸/ ۴۰۳، ساعت ده صبح

فراخوان تجمع و گفت‌وگو
بنام خداوند جان و خرد
بدنبال برخی بی مهری‌ها و کج‌رویها نسبت به آثار تاریخیِ ملی و تضییع حقوق عامه در موضوع آب‌انبار و معبر عمومی میدان حسینیه توی‌ده شهر نوش‌آباد، دغدغه‌مندان را دعوت به تجمع و گفت‌وگو می‌کنیم.
دلایل تجمع به شرح ذیل است:
۱) تخریب سقف راه پله آب انبار مرکزی نوش‌آباد ثبت شده به‌شماره  ۳۶۲۴ مورخ ۱۳۷۹/۱۲/۲۵ در فهرست آثار ملی کشور و بازسازی با مصالحی ناسازگار با اقلیم همچون تیرچه و آهن و سیمان.
۲) قصد بر تغییر کاربری محوطه آب انبار از کاربری اصلی به آمفی تئاتر روباز  که این امر بدلیل مجاورت با مسجد و حسینیه محله توی‌ده بدون شک در آینده نزدیک منجر به حدوث چالش و ضررِ غیر قابل جبران برای این محوطه تاریخی و مذهبی خواهد بود.
۳) گودبرداری غیر متعارف و بیش از حد محوطه آب انبار تا ارتفاع ۲ متر.
۴) مسدود نمودن معبر اصلی و راه ارتباطی  همسایگان، اهالی محل و همشهریان محترم نوش آباد به اماکنی چون حسینیه، مسجد، بازار و محلهای مجاور که این امر موجبات عُسر  و‌ حٓرٓج و سختی اهالی را فراهم نموده است.
۵) اهمال و سهل‌انگاری مسئولین و دست اندرکاران ذی‌ربط وذی‌مدخل و سایر نهادهای نظارتی و عدم اقدام مفید به فایده با گذشت حدود یکسال از این اتفاق، علی‌رغم تذکرات مکرر کتبی و شفاهی دوستداران میراث و اهالی محل به مرتکبین و‌ مسببین امر.

این تجمع اعتراضی اهالی با حضور اهالی خبر و رسانه و دوستداران و علاقمندان میراث برگزار می گردد؛
با قلبی پر از مهر و دستانی گشوده، پذیرای همشهریان، دوستان و علاقمندان، به ویژه اهالی محل، اعضای هیئت محترم حسینی و نمازگزاران مسجد باباعلی خواهیم بود، تا این آثار گرانبها و ودایع خداوندی را به آیندگان برسانیم، بدان امید که این هم‌گرایی و هم‌صدایی، مسببین و نیز مسئولین خفته در خواب غفلت را نیز بیدار سازد و آغازی باشد بر انجام اقدامات فنی و کارشناسی.
والسلام علی من اتبع الهدی
مکان: محوطه آب انبار مرکزی نوش آباد
زمان: جمعه ۱۴۰۳/۸/۱۸ ساعت ۱۰ صبح

🔹به پاس صدسالگی نقاش و شاعر معاصر؛ منوچهر شیبانی، مراسمی تدارک دیدیم تا او را بهتر بشناسیم. قصد داریم به تماشای نقاشی‌های بیشتری برویم و درباره‌ی تابلوهای این هنرمند گفتگو کنیم.
با احترام از شما دوست عزیز دعوت می‌شود تا در این رویداد ما را همراهی کنید.
__
🕕️زمان: پنجشنبه، ۱۷ آبان ۱۴۰۳،ساعت۱۸
📍️مکان: کاشان، ابتدای خیابان فاصل نراقی، کوچه فرهنگ ۳۵، موزه و کتابخانه منوچهر شیبانی
برنامه در حیاط خانه تاریخی کاج برگزار می‌گردد.
خوش آمدید.🌹

اهمیت یک کاشی تاریخ‌دار ایلخانی در آران و بیدگل
#کاشی_قبر شکسته شده موجود در مخزن موزه #پایگاه_پژوهشی_ویگل که تقریبا یک سوم آن از قسمت بالایی سالم مانده است.

عرض کاشی ۴۳ سانتیمتر و طول باقی مانده در طولانی ترین بخش ۲۶ سانتیمتر است که در اصل باید حدود ۶۰ سانتیمتر بوده باشد. این کاشی مزار چهار و نیم سانتیمتر ضخامت دارد.

لعاب تکه کاشی برجای مانده که در بخشی جاها دچار آسیب‌دیدگی نیز هست، صورت محراب دارد. در سه قاب کناری آن تاریخ و نام متوفی و در داخل قوس هلالی نامی آمده که گویا نام سازنده کاشی است و نوشته‌های احتمالی دیگر که نیست.

باری کلمات برجای مانده محراب در قاب کناری چنین است: «[ذی ال] حجه خمس و عشر [ین ] و  سبعمائه وفا[ت] بافت المرحوم السعید زین ا[دین]...».

در داخل قوس محراب نیز آمده است: «محمد بن حسین ال...». این احتمالأ نام هنرمند سازنده کاشی - چنان که در نمونه‌های محرابی هنرمندان این منطقه سابقه دارد - و یا تتمه نام متوفاست.

گرچه در دهگان سال عبارت «عشر» آمده و قسمت ماقبل سبعمائه از بین رفته، اما چنان عبارت عشر پایین نوشته شده که جای تردید نمی‌گذارد که بالای آن «ین» عشرین بوده است، البته «واو» بعد از خمس نیز ما را ملزم به خوانش عشرین می‌کند نه عشر.
بنابراین، خوانش تاریخ به تأیید جناب #عمادالدین_شیخ‌الحکمایی همین سال ۷۲۵ هجری قمری است.

به گفته آقای #علی_فردین این کاشی چند سال قبل در جریان خاک برداری پیمانکار شهرداری #آران_و_بیدگل در قبرستانی قدیمی در نزدیکی #زیارتگاه_شاهزاده_قاسم در بخش جنوبی بلوار الماسی آران و بیدگل بدست آمد.

با توجه به نام زیارتگاه، احتمال دارد این جا همان قاسم آبادی باشد که #ابورضا_راوندی در #قصیده_نونیه معروف خود، آن را از جمله آبادی های می‌داند که در حمله #ملک_سلجوق دچار آسیب شده است.

در جریان همین خاک برداری‌ها #سکه‌ای از دوره #سلطان_ابوسعید_ایلخان (۷۱۶ تا ۷۳۶ ه‍.ق) نیز یافت شده که همراستا با تاریخ این کاشی است.

باری اهمیت این کتیبه به تاریخ ساخت آن نیز هست است. در واقع با این که ده‌ها اثر دوره اسلامی پیش از صفوی در شهرستان آران و بیدگل به ویژه در #نوش‌آباد و #محوطه_ویگل شناسایی شده، اما این کاشی قدیمی‌ترین اثر تاریخ‌دار شناخته شده در شهرستان است.

در عین حال وجود هنرمندان بزرگی چون #حسن_بن_علی_بن_احمد_بابویه_بیدگلی از دوره ایلخانی که در زمینه ساخت محراب گچی، کتیبه گچی و به ویژه محراب #کاشی_زرین‌فام صاحب شاهکارهای هنری هستند، این گمان را قوت می‌بخشد که این لوح مزار را هنرمندان شهرستان ساخته باشند.
#محمد_مشهدی_نوش‌آبادی
https://www.instagram.com/p/DBbwdlixdWP/?igsh=MTFhdmRsdjR4OTRmcA==

چشمان سبز در صحرای گور
این هفته اول شهریور چهارصد و سه با جناب صادقیان رفتیم #دشت_گور از #ییلاقات_آذران #کاشان. به #چشمه_گردکانه رفتیم و از صاحب آنجا جناب رمضان‌علی بیابان دوست خواستیم لطف کند و در باغ گردویش با چایی مهمانمان کند، بعد گله گوسفندان آمدند کنار سلخ و چوپان رضا را که هراتی بود به مهمانی چای دعوت کردیم و آمد، چه قیافه و چشمان سبز نافذی داشت.

باری ناهارکی خوردیم به چشمه دیگری معروف به چشمه بالا رفتیم. در مسیر این ییلاق سنگ‌های تو خالی بود که خالی از تماشایی نبود.

گردکانه که به معنای گردوست و مثل طنز درخت گردکان با این بزرگی/ درخت خربزه الله اکبر😂 معروف.
صحرا گور نیز شاید صحرای گبر بوده باشد یعنی زرتشتی و شاید به گور خر مربوط باشد و البته آنجا گفتند به بهرام گور مربوط است که بعید می‌نماید.
#محمد_مشهدی_نوش‌آبادی
https://www.instagram.com/p/C_J1PEpyaC6/?igsh=MWx3YWsxNDRjc2pzaw==

کشفی بسیار مهم و شگفت در پایگاه پژوهشی ویگل (محوطه هراسکان)
فرضی که بیست سال قبل در مقاله‌ای راجع به کجایی قریه هراسکان مطرح کرده بودم، درست از آب درآمد. گرچه اهمیت این کشف فراتر از مدعای مقاله ماست.

اینک بخشی از مقاله «معمای قریه #هراسکان و ملاحظاتی درباره چند نام جغرافیایی در قصیده نونیه راوندی»، محمد مشهدی نوش‌آبادی، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شماره۴۴، بهار و تابستان ۱۳۸۵. صفحات ۱۸۳ تا ۱۹۴
واژه­‌های کلیدی
هراسکان، دیوان رواندی، حافاسان، قری‌الرمل، وقف‌نامه‌های ایلخانی و تیموری

... از جمله آبادی‌هایی که در این قصیده از آن یاد شده و اثری از آن برجای نیست، قریه «هراسکان» است. هراسکان از جمله‌ آبادی‌های منطقه کاشان است که از گذشته­‌های دور مورد توجه مورخان و جغرافی‌دانان بوده است، به صورتی‌که مورخانی مانند «ابوشیخ» و شاگردش «ابونعیم اصفهانی» (سده چهارم) و مافروخی (سده پنجم) به تبعیت از جغرافی‌دانان گذشته، از این روستا با عنوان یکی از عجایب اصفهان یاد کرده­‌اند. اما این آبادی شگفت­‌انگیز در کجاست؟ و به چه سرنوشتی دچار شده است؟ این‌ها سؤال‌هایی است که ما در بخش دوم در صدد پاسخ دادن به آن‌ها هستیم.
....
۵- گزارش‌های باستان‌شناختی
در پاییز سال ۱۳۷۹ از سوی «زهرا ساروخانی»، اسنادی با عنوان «گزارشات مربوط به ثبت محوطه باستانی دشت مختارآباد آران و بیدگل در فهرست آثار ملی کشور» تهیه و تنظیم شد. براساس این گزارش‌ها، این محوطه باستانی در یک محدوده وسیع در جنوب شرقی شهرک صنعتی بیدگل قرار دارد که با پیشرفت کویر به سمت غرب در زیر شن‌های روان مدفون شده است. در بررسی اولیه، یک تپه، چند قلعه و ساختمان‌های خشتی زیادی شناسایی شد. در محوطه­‌های مختلفی که در این منطقه شناسایی شده، سفال‌های نخودی و قرمزرنگ و استخوان‌های انسانی که در دشت پراکنده هستند، به چشم می‌­خورد.
جالب توجه این است که «ساروخانی» نیز آثار به‌دست آمده در این محوطه وسیع را تا سده هشتم هجری تخمین زده است که این تاریخ نیز با محتوای وقف‌نامه­‌ها، که هراسکان در اوایل سده هشتم معمور و آباد بوده، اما در سده نهم به روستایی بایر و خالی از سکنه تبدیل شده است، منطبق است.
البته؛ دور از جزم و احتیاط است که فعلا در صدد تعیین دقیق محل قریه هراسکان برآییم؛ زیرا در منطقه آران و بیدگل، مناطق تاریخی دیگری نیز شناسایی شده است که ممکن است بازمانده­‌ای از قریه هراسکان باشد. طبعا کاوش‌های باستان‌شناختی این مناطق بیش از پیش رازهای سر به مهر هراسکان را بر ملا خواهد ساخت.
#محمد_مشهدی_نوش‌آبادی
https://www.instagram.com/p/C9HzgomoU-_/?igsh=bHN4YmZwZ2twb210

سلسله نشست‌های کاشان شناسی با موضوع
زادبوم در آثار سهراب سپهری
سخنران آقای مهدی اسدزاده
سه شنبه ۲۴مهر ساعت ۱۹. خانه کاج

امین الله رشیدی (۱۳۰۴-۱۴۰۳)
روانش شاد!

به دلیل برنامه خاموشی برق جلسه ساعت ۱۹ برگزار می‌شود.

امروز پنجشنبه عصر صدمین سالگرد تولد منوچهر شیبانی در خانه کاج

توضیحاتی درباره تخریب آب‌انبار و معبر تاریخی #محله_توی‌ده_نوش‌آباد
#تخریب_آب‌انبار_توی‌ده
#شهرداری_نوش‌آباد
#میراث_فرهنگی_ایران
#اداره_میراث_فرهنگی_آران و_بیدگل
#نوش‌آباد
#تجاوز_به_اثر_ملی
#تجاوز_به_میراث_فرهنگی
#تخریب_آثار_باستانی
#آب‌انبارهای_ایران
#محمد_مشهدی_نوش‌آبادی
https://www.instagram.com/reel/C_56vi2oAdg/?igsh=MTJ6a2JoNzdqbG01bw==

ایران رنجور، پرستار می‌خواهد
استاد عزیزم جناب استاد #احمد_اسلامی که به قول خودشان، اولین و آخرین سخنرانی تبلیغی خود را دیروز در جمع پرشور حامیان پزشکیان در مسجد بنی الزهرای #نوش آباد انجام دادند، گفتند: امروز ایران رنج دیده احتیاج به پرستار دارد که دکتر #پزشکیان آن پرستار است تا کمی زخم های مردم را التیام بخشد.
و گفتند: سیاست تحریم را در شرایط کنونی چاره‌ساز نمی‌دانم.
پ.ن.
خوشبختانه در نوش‌آباد صنف روحانیت ما اکثرا درمند و دل‌آکاهند، اما خالی کردن صحنه انتخابات باعث شد برای اولین بار جناح تندرو در نوش‌آباد رای اکثریت بیاورد که انشاالله فردا چنین نباشد.
#محمد_مشهدی_نوش‌آبادی
https://www.instagram.com/p/C8_pxK0o21Y/?igsh=eGM2dWdvczU0dGUy

#محراب_فیروزه‌ای #محوطه_فیض‌آباد_نوش‌آباد
چهار قطعه #کاشی_فیروزه‌ای شکسته که طول بزگترین قطعه آن حدود ۳۰ سانتیمتر است، به نقل از آقای حمید انصاری فر در حدود سال ۱۳۸۵ در محوطه ایلخانی فیض‌آباد پیش از انجام کاوش‌های باستانی در آن منطقه، یافت شده که به نظر محرابی فیروزه‌ای باشد.

چندان روشن نیست که اندازه تقریبی این محراب چقدر بوده است، اما در کتیبه عربی محراب، کلمه «شهر» (ماه) که اشاره به جزئیات تاریخ ساخت دارد، حدود بیست سانتیمتر فضا اشغال کرده و لذا به نظر می‌رسد محراب بزرگی بوده باشد.

از نقوش، طرح و خوش‌نویسی این محراب معلوم می‌شود که این محراب در نهایت ظرافت توسط هنرمندان کاشی‌ساز منطقه #کاشان در #دوره_ایلخانی کار شده است.

پیدایی این قطعات نشانه اهمیت محوطه فیض‌آباد، شهری چهل‌هکتاری از دوره ایلخانی است.
#محمد_مشهدی_نوش‌آبادی
https://www.instagram.com/p/C8KVD0QO64D/?igsh=MXU4OWowYzViMTFxcg==

مناره ساربان
یکی از علاقه‌مندی‌های من سیر مناره‌های تاریخی ایران و به ویژه #استان_اصفهان‌ است. از جمله این مناره‌ها مناره کتیبه‌دار با خط معقلی یا نسخ قائم‌الزاویه یا کوفی بنایی است که در #مناره_جار (غار) و #مناره_ساربان وجود دارد، این نوع مناره‌ها عموما از سده ششم هجری است.

برخی از انواع این مناه‌ها مانند #مناره_مسجد_جامع_نوش‌آباد که بخش قابل ملاحظه‌ای از آن تخریب شده و #مناره_مسجد_جامع زواره که بخش اعظم آن ریخته است، با مقایسه با مناره ساربان قابل باز طراحی و شناخت بهتر است. این اشتیاق مرا به دیدن این سرو بلند ایرانی در روزی بس بارانی، به #محله_جویباره_اصفهان‌ کشاند.
یاد اصفهان همه جهان، همیشه بخیر باد!
#محمد_مشهدی_نوش‌آبادی
https://www.instagram.com/p/C3iqzGtIHWI/?igsh=MXZhbDR3eGtscXBnZA==

مناره جامع نوش‌آباد؛ باشکوه‌ترین نقش دوره اسلامی منطقه کاشان

مغازله ما با #مناره_مسجد_جامع_نوش‌آباد رفته رفته به نیم قرن می‌رسد. جایی که در خردسالی برای دیدن فامیل و عبور از کناره این مناره اعجاب انگیز رد می‌شدم و گاهی که در رؤیاهای مکاشفه آمیز همه زیبایی‌های دیدنی و نادیدنی آن را سیر می‌کردم.

برای سیاحت، برای عکاسی،‌ برای تالیف دو کتاب نوش‌آباد و برای نقش بناهای تاریخی نوش‌آباد بر روی کاشی به دست هنرمند فاطمه جانم که اکنون لوگوی شهرداری شده است، و برای هر عزیزی که به میهمانی من می‌آید، اینجا زیباترین جلوه شهر است.

باری مناره را که به گواه مشابهت آن با مناره مسجد غار در اطراف اصفهان باید حدود سال ۵۲۵ هجری ساخته شده باشد، در کتاب نوش‌آباد (۱۳۷۸) توصیف کرده‌ام.

عبارت #خط_معقلی آجر ساده و لعاب‌رار فیروزه‌ای که نام پیامبر اسلام و #خلفای_راشدین دارد و عبارت اصلی میل که به صورت مورب با خط #نسخ_قائم_الزاویه یا #کوفی_بنایی عبارت "العلم عندالله" را نشان می‌دهد.

همچنین در ارتفاع بالاتر و پیشانی بر آجرهای سه گوش؛ در یکی نام "محمد؛ علی" در دیگری "#ابوبکر" و در آخری "#عمر؛ #عثمان" آمده است.

گر چه به جای آجرهای فروریخته و مفقود تنها آجر "محمد؛ #علی" را قالب زده و مرمت کردند، اما هنوز سه نوع کتیبه آجرهای اصلی برجای است و جلب نظر می‌کند.

مسلم است که از ارتفاع مناره کاسته شده است و امروز ۱۳ تا ۱۴ متر ارتفاع دارد، چقدر کاسته شده؟ نمی‌دانیم.

#ایرج_افشار معتقد است تنها یک سوم مناره باقی است و دو سوم ریخته است، شاید مبالغه آمیز باشد، اما در مقایسه با #مناره_ساربان_اصفهان پر بی‌راه نگفته است.

باری امروز همان دوستانی که در جوانی نمی‌فهمیدند و نمی‌پرسیدند که در آن اتاق کوچک روشن با نور عشق چه می‌کنی و چه می‌نویسی؟ اکنون پای مناره قیافه کارشناس می‌گیرند و فیلم  پخش می‌کنند با عباراتی میان تهی و بی‌معنی،

چون مد شده و شهرت و پول می‌آورد، اما دریغ از اینکه به خود زحمت داده و کمترین اطلاعات علمی درباره این مناره را از همان کتاب قابل دسترس مطالعه کنند.

خیالی نیست که کار دنیا بر این مدار است و ما همان عاشقی و سرگشتی معماران و هنرمندان مناره را در آجرکاری۹۰۰ ساله می‌جوییم که از هنرمندانش نه نامی است و نه نشانی؛
"آسمان کشتی ارباب هنر می‌شکند
تکیه آن به که بر این بحر معلق نکنیم"
#محمد_مشهدی_نوش‌آبادی
https://www.instagram.com/p/C3sr-LboK9D/?igsh=MW41Zmp2MHVpOWE3NQ==

سنگ‌نگاره شکار و شکارچی
توجه به این نکته مهم است که تشخیص قدمت سنگ‌نگاره‌ها کار آسانی نیست.
#ویدوجا #سه‌ده_برزک #کاشان #سنگ‌نگاره #سنگ‌نگاره_شکار_و_شکارچی
#محمد_مشهدی_نوش‌آبادی
https://www.instagram.com/reel/C8E0OYxCAKG/?igsh=MTdkdXB5OGp6MHh1aw==

مقایسه صلوات کبیره بر دو سنگ نبشته #ایلخانی و #صفوی
شعری در مایه #صلوات بر #چهارده_معصوم یا صلوات کبیره یا دوازده امام بر #سنگ‌نوشته_مزار_تاج‌الدین_علی‌شاه از سال ۷۶۶ هجری در #بُندرآباد_اشکدز_یزد با #خط_کوفی_بنایی:
بحرمت سه محمد بحق چهار علی
بدو حسن بحسین و به موسی و جعفر

و نوع دیگری از آن بر سنگ وقف نامه زیارتگاه امامزاده محمد نوش‌آباد از سال ۱۰۰۳:
«تا من باشم کنم تولی به علی
تا حشر کند خدا با آل نبی
با چار محمد دو حسن یک موسی
با جعفر و با حسین و با چار علی»
اما توجه کنیم کتیبه نوش‌آباد که در آن چهار محمد آمده، متضمن نام پیامبر اسلام نیز هست و تعداد معصومین نه همچون کتیبه #بندرآباد دوازده، بلکه سیزده می‌شوند.

نمونه های دیگری هم از این نوع شعر هست که زهرا یا فاطمه همسر امام علی نیز در آن ذکر شده است و تعداد به چهارده رسیده است که در صلوات کبیره های معمول پیش از ایلخانی به اینطرف نیز آمده و البته در دو جا از جمله پیربکران خدیجه هم هست که تعداد به پانزده می‌رسد.
متن کتیبه زیارتگاه امامزاده محمد را در کتاب #نوش‌آباد (۱۳۷۸) آورده ام و اینجا همراه با عکس و ورژن اصلاح شده متن با یاری جناب استاد #عمادالدین_شیخ‌الحکمایی
#صلوات_کبیره_منظوم #صلوات_کبیره
#آیین‌های_ایرانی #آیین‌های_شیعی #کتیبه‌های_اسلامی #کتیبه‌های_شیعی
#محمد_مشهدی_نوش‌آبادی
https://www.instagram.com/p/C8CkehpCVmF/?igsh=MXZwNGM3YW5idWdtdg==