💢 بهرهای از تفکر نقادانه برای فهم و حل مسائل امروز کشور (1)
اردشیر منصوری - مهر 1401
مسائل مطرح در ایرانِ امروز را میتوان به دو دست تقسیم کرد:
الف) مسائل واقعی؛ ب) شبه
مسئلهها
الف) مسئلۀ واقعی؛ آن «نیاز اساسی» است که هنوز «پاسخ مناسب» نیافته است و بقا و بهروزی جامعه در گرو پاسخ به آن است. برخی از مهمترین مسائل کلان و واقعی جامعۀ ایران عبارتند از: بحران محیطزیست و در رأس آن مسئلۀ خشکسالی، بحران آموزشی (تبعیض آموزشی، ناکارآمدی برنامههای آموزشی)، بحرانهای اقتصادی (شامل اشتغال/بیکاری)، بحرانهای سیاسی (شامل ناکارآمدی نظام سیاستگذاری و تصمیمگیری و فقدان فرهنگ دموکراسی، معضل استبداد و تحدید آزادی در عرصۀ داخلی، و تعامل سنجیدۀ بینالمللی)، شیوع آسیبهای اجتماعی (اعتیاد و خودفروشی، بزهکاری، ...)، بحران جمعیت (به گمان نگارنده، به خلاف نظر ترویج شده از حاکمیت، زیادی جمعیت و نه کاهش آن) و مانند اینها.
ب) شبهمسئله؛ آن است که بهواقع نیاز نیست، یا نیاز اساسی نیست، و فرد/حاکمیت آن را نیاز/ نیاز اساسی پنداشته است و منابعی را برای حلّ آنها هدر میدهد، درحالی که برای رفع مشکل باید آن را از فهرست موضوعات اساسی حذف کرد و بصیرت در گرو «منحل کردن»ِ
مسئله است و نه صرف منابع برای «حلّ» آن. شبه
مسئلههای فراوانی میتوان در ایرانِ امروز یافت که حکومت منابع زیادی را به گزاف و نابهجا صرف آنها میکند و در اغلب موارد نه تنها نیازی بر طرف نمیشود، بلکه از قضا سرکنگبین صفرا میافزاید و دخالت حکومت در آنها مسائل مصیبتبار هم پدید میآورد. این شبه
مسئلهها عموماً به مقولۀ سبکزندگی و عرصۀ خصوصی و مدنی شهروندان برمیگردد. نمونهای از این شبه
مسئلهها عبارتند از: مقولۀ پوشش و حجاب، تولید و مصرف هنری (مانند موسیقی، سینما، تئاتر، ادبیات،...) شیوههای معنویتورزی و سبک دینداری (مراسم مذهبی و پرداختن به مکانها و زمانهای نمادین دینی) و مانند اینها؛ و در عرصۀ بینالمللی هزینهکرد منابع برای تکثیر نمادهای مذهبی-ایدئولوژیک در نقاط مختلف جهان.
اما چگونه میتوان این شبه
مسئلهها را بازشناخت و به نحو عقلانی از آنها عبور کرد؟ البته تشخیص و تمییز بین مسئلۀ واقعی و شبه
مسئله کار آسانی نیست و منوط به اشتراک مساعی نخبگان جامعه از طیفهای مختلف است؛ اما آنچه رسالت این سلسله یادداشت است، آشنایی با الگو یا ابزارهایی برای اندیشیدن است؛ ابزارهایی که نخبگان جامعه با توسل به آنها امکانات بهتری برای ورود به موضوع خواهند داشت. یکی از این جعبهابزارهای مهم فکری «تفکر نقادانه» نام دارد. در مجموعۀ تفکرنقادانه، ابزارهاییی قرار دارند با نام: «سوگیری». در یادداشتهای پیشِرو با تعدادی از اینها آشنا میشویم.
#مسئله #شبه_مسئله#تفکر_نقادانه#critical_thinkingادامه دارد ... 🔻🔻@ardeshirmansouri