بریده‌ها و براده‌ها

🔸"عید حلال‌زاده‌ها": غیریت‌سازی مذهبی با «لقمه» و «نطفه»🔸
تأمل در بسامد مضمون حلال/حرام‌ - زادگی/لقمه‌گی در مجادلات پیرامون کارناوال غدیر



۱
یادداشت «رقابت پوچ کیلومترها» واکنش‌های انتقادی و مخالف زیادی در پی داشت. نقدهایی که بعضاً قابل‌اعتنا و مهم و بعضاً هم کلیشه‌ای و شخصی بودند.
طبق معمول یک دسته‌ از واکنش‌ها، عمدتا از سوی کاربران فیک یا ناشناس و با هویت مجهول، در کامنت‌های توییتر و اینستاگرام و دایرکت خصوصی، حاوی الفاظ رکیک و زننده بودند. (برخی که خیلی رکیک بودند را حذف کرده‌ام. اما اغلب‌شان هنوز قابل رویت است.) این میان تعدادی از کامنت‌ها (که متاسفانه شمارشان بیش از انگشتان دست بود) حتی حاوی تهمت زنازادگی به نویسنده بودند.


۲
کشاندن پای «لقمه» و «نطفه» در مجادلات پیرامون موضوعات مذهبی البته پدیده‌ی تازه‌ای نیست و می‌توان گفت در مقاطعی از تاریخ اجتماعی تشیع عامه یک سازوکار هویتی بوده است. اولین‌بار هم نبود که من با این ادبیات از برخی جانب مخالفان متعصب مذهبی روبه‌رو می‌شدم. اما آنچه برایم تازگی داشت افزایش این جنس پیام‌ها و مهم‌تر از آن تایید آن‌ها (لایک) توسط برخی از دیگر کاربرانی است که هویت قابل شناسایی دارند و از کاربران اصطلاحاً «ارزشی» و «مذهبی» و «حزب‌اللهی» شبکه‌های اجتماعی مذکور به‌شمار می‌روند. با دنبال‌کردن مطالب انتقادی دیگر درباره‌ی کارناوال غدیر، متوجه شدم این جنس پیام‌ها صرفا سهم من نبوده و بسیاری از دیگر منتقدان هم کامنت‌های مشابهی دریافت کرده‌اند. برای من این موضوع به‌عنوان یک داده‌ی مشاهده‌ای اهمیت دارد.


۳
همچنین در گشت‌وگذاری که در فضای توییتر با دنبال‌کردن هشتگ‌هایی مثل #مهمونی_ده‌_کیلومتری و #عید_حلال_زاده_ها داشتم، به این برداشت رسیدم که بسامد مضمون «حلال‌زادگی» در توییت‌های مثبت و هوادارانه کاملاً مشهود است. کافی‌ست مجادلات موافقان و مخالفان همین کارناوال را دنبال کنید تا به حجم کاربرد این جنس مضامین پی ببرید. اما چرا اساسا باید در مجادلات پیرامون یک پدیده‌ی دینی ـ اجتماعی، پای چنین مضمونی به میان آید؟ آبشخور این رفتارِ برخی (ولو گروهی اندک) از «مذهبی‌ها» کجاست؟


۴
می‌شود حدس زد که پشتوانه‌ی این ادبیات، برخی باورها و روایت‌های مندرج در کتب مذهبی و رایج در زبان اهل منبر است که در آن‌ها مثلا «حب علی» میزان «حلال‌زاده»بودن افراد و به‌عکس «بغض علی» نشانه‌ی «حرام‌زاده»بودن دانسته شده. (رویکردی که در پس‌زمینه‌ی آن پدرسالاری سنتی و فرودست‌انگاری زنان مشهود است.) در این نظام ارزشی (که می‌توانیم اسمش را بگذاریم: تشیع هیئتی) "دشمن اهل بیت" سزاوار رکیک‌ترین الفاظ است. همان سنتی که در مجالس نهم ربیع (یکی از مناسک هویتی شیعه) هم تبلور پیدا می‌کند و به اوج می‌رسد: مجالسی به نام اهل بیت با رکیک‌ترین سخنان و شنیع‌ترین رفتارها.
خاستگاه این مضامین، تشیع سنتی برائتی است؛ اما جالب آن‌جاست که در مقام جدل کم نیستند کاربران «حزب‌اللهی» و متعلق به جریان تشیع سیاسی که آن‌ها هم به همین ادبیات حلال‌/حرام‌زادگی و رکیک‌گویی برای دفاع از کارناوال غدیر و «اسکات خصم» متوسل می‌شوند.


۵
توسل به چنین ادبیاتی در مواجهه با منتقدان به معنای آن است که انتقاد از شیوه‌ی اجرای جشن غدیر (آن‌هم نه انکار کل این آیین) به‌عنوان دشمنی با اهل بیت و حضرت علی قلمداد شده و به‌تبع با منتقد با ادبیاتی که تصور می‌کنند سزاوار دشمن علی است، برخورد می‌شود. این سطح از نارواداری مذهبی و خشونت زبانی (که در موارد دیگر هم نمونه‌هایش را فراوان دیده‌ایم) قابل تأمل و نگران‌کننده است.

۶
این موضوع را وقتی در کنار موارد دیگر ازجمله پخش سرودها و مداحی‌های تحریک‌آمیز با مضامین برائتی که در موکب‌های مسیر راهیپمایی و حتی بعضا از صداوسیما پخش شدند، و یا استفاده از شعارهای حساسیت‌زایی مثل «فقط حیدر امیرالمومنین است» و لعن «غاصبان خلافت» و «صدیق اکبر» و «فاروق اعظم»بودن حضرت علی و... در تبلیغات محیطی و شهری ـ که برای اهل سنت تحریک‌آمیز است ـ قرار دهیم، جنس دیگری از مخاطرات کارناوال غدیر به چشم می‌آید. مخاطراتی که در فضای هیجان‌زده از حماسه‌ی فتح خیابان و «روکم‌کنی مخالفان» (سیاسی یا مذهبی) و توهم اکثریت‌داشتن و طرد «دیگری»‌ به اسم جشن کیلومتری به چشم نمی‌آید. اما از چشم آن‌ها که نگران آینده‌ی جامعه‌ی ایرانی و یا آینده‌ی نهاد دین هستند، نباید دور ماند.

https://t.me/mohsenhesammazaheri/4498
@mohsenhesammazaheri