ماشاءالله خان در دربار هارونالرشید رمانی طنز است به قلم ایرج پزشکزاد (نویسنده رمان طنز دایی جان ناپلئون) که برای اولین بار در سال ۱۳۳۷ در مجله اطلاعات جوانان و برای بار دوم در سال ۱۳۵۰ در مجله فردوسی منتشر شدهاست.اين رمان اولين کتاب اين نويسنده است. ادعا شده است که داستان سریال قهوهٔ تلخ با الهام از این رمان نوشته شده است. در این داستان شخصی به نام ماشاءاللهخان که دربان بانک است و تحت تأثیر کتب تاریخی دوران هارونالرشید قرار دارد، شخص اول داستان است. وی به دلیل ذهنیتی که از رفتارهای اطرافیانش به خود دارد، خود را در آن زمان حس میکند. ماشاءالله آرزو میکند که ای کاش در دوران خلیفهٔ بغداد به دنیا آمده بود و زندگی میکرد. نهایتاً روزی در خیابان پارچهنوشتهای در کنار یک خانه نظرش را جلب کرد. در این نوشته نام یک مرتاض هندی اعلام شده بود که آینده و گذشته را پیشگویی میکند. ماشاءالله از او میخواهد روح وی را به دوران خلافت هارونالرشید ببرد و مرد مرتاض با انجام اعمالی جادویی او را به قرن دوم هجری میبرد. در طول داستان ساختار سیاسی و حکومتی در عهد خلفای عباسی مورد نقد و بررسی قرار میگیرد. ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی بیان میشود. خشونت و ظلم آن دوران در قالب فردی مانند «مسرور» که جلاد دربار هارونالرشید است، نشان داده میشود. البته داستان جنبهٔ طنز دارد و تلخیهای محیط به شیوهٔ شیرین مطرح میشود. رمان جذاب و شيرينى است، پيشنهاد مى کنم بخوانيد.
دراين رمان نيز جلال آريان و شخصيتهاي كم و بيش يكسان فصيح حضوردارند. اين شخصيتها بهنوعي مشخصهي رمانهاي فصيح شدهاند. اينجا هم ميشود رد پاي زندگي فصيح را ديد با اين توضيح كه جلال آريان كارمند بازنشسته شركت نفت است و فضا فضاي اهواز است در زمان جنگ. اما چيزهايي هستند كه زمستان ۶٢ را متمايز مي كنند: عدهاي بر اين باورهستند كه «ثريا در اغما» و «زمستان ۶٢» به دلايلي بهترين رمانهاي فصيح هستند يكي از اين دلايل پيوندي است كه اين دو اثر خصوصا «زمستان ۶٢» بين ادبيات عامهپسند و ادبيات خاص امروز برقرار ميكند. فصيح در زمستان ۶٢ جامعه اي را توصيف ميكند كه در آن فشارها و تنشهاي حاصل از جنگ بر مردم وارد ميشود، موازي با آن اتفاقاتي است كه در خانوادهاي ظاهرا مدرن ميافتد و فضاي مهمانيها و بحثهاي آن خانواده خارج از حيطهي جنگ و... اشخاصي را مانند ابوغالب وارد داستان ميكند كه حاضرند در آن اوضاع از شلوغي سوءاستفاده كنند و دست به هر كاري بزنند. درهمين بحبوحه فردي به نام منصور فرجام با دكتراي كامپيوتر به ايران آمده است تا براي دانشجويان مركز كامپيوتر و زبان برپا كند... ليلا اکرمى
برخی رمان ملکوت را در کنار " بوف کور " صادق هدایت به عنوان یکی از ماندگارترین رمان های ایرانی می دانند. اما هرچه باشد شکی در این نیست که ملکوت یک سر و گردن از رمان های فعلی ایرانی بالاتر و بهتر است. بهرام صادقی نویسنده این رمان توانسته یکی از ماندگارترین و در عین حال مرموزترین داستانها را خلق نماید. این رمان هم اکنون در بازار کتاب نایاب است. امید است که با چاپ این اثر ارزشمند این رمان مهجور باز هم مورد توجه قرار گیرد.